Incident Nieuwegein roept vragen op over toezicht bouw

Met de (deels) ingestorte parkeergarages in Eindhoven en Wormerveer nog vers in het geheugen, roept het incident in Nieuwegein opnieuw vragen op over het toezicht op de bouw. Experts uiten zich kritisch over tijdgebrek, beperkte capaciteit, en een terugtrekkende lokale overheid. Dat terwijl gemeenten er per 1 juli een nieuwe toezichtstaak bij krijgen. ‘Om te voldoen aan die extra verplichting heb ik nog geen grote pot geld gezien.’

Simon Wijte was één van de deskundigen die de instorting van een parkeergarage bij Eindhoven Airport analyseerde. In datzelfde jaar (2017) trok de hoogleraar Sustainment of Concrete Structures aan de bel. Dit omdat in Nederland mogelijk nog een aantal gebouwen staat met dezelfde constructie. De situatie van de parkeergarage Eindhoven was bijzonder, maar onderzoekers sloten niet uit dat dezelfde bouwwijze – puntvormig ondersteunde breedplaatvloeren – ook op andere plekken is toegepast. Een waarschuwing aan het adres van het ministerie van Binnenlandse Zaken volgde. De gemeente Eindhoven sloeg eveneens alarm.

Eindhoven en Nieuwegein

Dat betekent overigens niet dat de vergelijking tussen Eindhoven en Nieuwegein opgaat, laat Wijte aan Binnenlands Bestuur weten. ‘In Eindhoven ging het om een breedplaatvloer die niet correct was gedetailleerd. Maar de schade in de parkeergarage in Nieuwegein, waar ook breedplaatvloeren aanwezig zijn, bevindt zich in een ander deel van de constructie, de hellingbanen. Deze constructie bestaat uit kanaalplaten die door een staalconstructie worden gedragen’, aldus de hoogleraar.

Wormerveer

Wico Ankersmit, directeur van de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland, sluit zich hierbij aan: ‘De gedeeltelijke instorting in Nieuwegein lijkt meer op de deels ingestorte parkeergarage in Wormerveer in 2018. Daar bleek de slecht gelaste staalconstructie van de hellingbaan het probleem.’

Nieuwe eisen

Hoewel in principe eigenaren verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van hun constructies, heeft ook de overheid een onderzoeksplicht, legt Wijte uit. ‘Het ministerie van Binnenlandse Zaken wil meer toezicht en controle in de bouw. De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb), die in januari is ingegaan, moet daarvoor zorgen.’ Ook de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), naar aanleiding van het bezwijken van een deel van het dak van het AFAS Stadion (2019), leidde tot nieuwe eisen. Veel publiek toegankelijke constructies moeten sinds dit jaar regelmatig worden gecontroleerd.

Minder controle

Daarmee is de rol van de gemeente zeker niet uitgespeeld. De gemeente blijft betrokken bij bouwtoezicht, maar op afstand. En die distantie is eigenlijk alleen maar groter geworden, stelt Wijte: ‘Gemeenten maken al ruim een halve eeuw een terugtrekkende beweging. In tegenstelling tot de jaren vijftig en zestig controleren lokale overheden veel minder’. Volgens de hoogleraar is daar niet altijd een alternatieve toezichthouder voor in de plaats gekomen.

Financiële gezondheid gemeenten

Ook Ankersmit ziet dat de problemen al langer spelen. ‘Ik durf wel te zeggen dat het merendeel van mijn vakbroeders kampt met tijdgebrek en beperkte capaciteit. Zij komen naar eigen zeggen onvoldoende toe aan hun toezichthoudende taken, terwijl dat er alleen maar meer worden.’ De directeur maakt zich zorgen over de financiële gezondheid van gemeenten. De nieuwe coalitie wil het aantal specifieke uitkeringen (SPUK’s) sterk terugdringen, maar kort daarvoor wel het gemeentefonds met 638 miljoen euro. ‘Dat terwijl voor controles op de bouw gemeenten moeten putten uit hun eigen budgetten. Zij kunnen dit bijvoorbeeld niet dekken met leges op vergunningen’, verduidelijkt Ankersmit.

APK

Daarbij krijgen gemeenten er per 1 juli een nieuwe toezichtstaak bij. ‘Het gaat om een soort APK van grote publieksgebouwen. Maar om te voldoen aan die extra verplichting heb ik nog geen grote pot geld gezien’, constateert Ankersmit.  

Röntgenscanner

Wat Ankersmit betreft bewijst de gebeurtenis in Nieuwegein dat we met elkaar om tafel moeten. ‘Uiteraard wachten we eerst het onderzoek af om precies te weten wat er aan de hand was, maar natuurlijk mag zoiets niet nog een keer gebeuren.’ Maar wat de oorzaak ook blijkt te zijn: de gemeente of kwaliteitsborger zal nooit iedere las kunnen controleren met een röntgenscanner, of iedere bout met een momentsleutel, zegt Ankersmit. ‘Het is en blijft de hoofdverantwoordelijkheid voor de bouwer om te bouwen volgens de bouwregels.’