Het toernooiveld van de energietransitie

Goed nieuws. Volgens wetenschappers kunnen we over dertig jaar bijna tien miljard mensen ruimschoots én schoon van energie voorzien. Zelfs als we allemaal - van Afrika tot Zuidoost-Azië - een welvarend leven leiden.

Berekeningen laten zien dat de wereld in 2050 op zon, wind, waterkracht, aardwarmte en biomassa kan draaien. Kabels van 3000 kilometer tussen de Sahara en Nederland zijn denkbaar. Sterker: in Canada en Amerika liggen al kabels over een afstand van 2000 kilometer. Er is bovendien nog voor zeker 100 jaar gas, olie en kolen.

Het is wel een opgave. De energiesector transformeert niet zo snel. Zon en wind maken alles wel schoner en goedkoper, maar kunnen nog niet opgeslagen worden. Met politieke steun zullen ze zeker marktaandeel winnen, ten koste van de grootste milieuvervuilers: kolen en olie, maar het kost veel tijd en geld. Geopolitiek zal het ook heel wat losmaken. Toch gaat het om investeringen in een schonere en uiteindelijk goedkopere energietoekomst. Daar is breed politiek draagvlak voor vanwege de nuchtere feiten. Aldus het Financieel Dagblad op 11 september.

Vorige week las ik in het VNG Magazine dat ruimte en landschap het toernooiveld van de energietransitie worden. Wind- en zonne-energie zijn overal zichtbaar en hebben daarom een wisselend draagvlak. Volgens de wetenschappers in het Financieel Dagblad zullen landen ook vasthouden aan kernenergie. Dat is controversieel, maar een ramp zoals in Tsjernobyl kan nu niet meer voorkomen. Alle reactoren in de wereld zijn immers verpakt in een gebouw van versterkt staal en lood. Alle reactoren?

Op 25 juni vormde ik samen met circa vijftigduizend andere mensen uit Duitsland, België en Nederland een ketting. Hand in hand demonstreerden we – heel Europees – tegen de kerncentrale van Tihange. In de reactorvaten van deze centrale zitten duizenden scheuren en scheurtjes: tot wel meer dan 17 centimeter. Dit verhoogt het risico op het plotseling barsten van het reactorvat en daardoor op een kernramp. Al sinds de jaren tachtig schijnt er radioactief koelwater weg te lekken. Er zijn noodstops geweest.

Op 18 januari 2016 gaf de directeur van het FANC toe dat iedere nieuwe kernreactor, die dergelijke gebreken zou vertonen, afgekeurd zou worden. Desondanks zijn de reactoren eind 2015 opnieuw opgestart. Inmiddels is de Duitse overheid gestart met het uitdelen van jodiumpillen aan bewoners jonger dan 45 jaar. Mijn schoonzus vroeg of wij ook pillen zouden ontvangen. Nee, wij niet, maar 1,4 miljoen huishoudens in Zeeland, Noord-Brabant en elders in Limburg wel. In oktober krijgen zij jodiumtabletten thuisgestuurd.

Rare dingen ga je daarvan denken. Zal ik zelf maar tabletten halen? Gelukkig zitten de kinderen meestal in Nijmegen! Alhoewel: de radioactieve wolk van Tsjernobyl deed er 36 uur over om 1200 kilometer af te leggen…

In de ketting stond ik naast een Duitse mevrouw. Ik vroeg haar of windmolens in Duitsland ook zo veel protest opleverden. Dat was zo. Vorige week stond het nog in de Volkskrant: de ‘Energiewende’ verliest draagvlak. Duitsland haalt wel 31 procent uit duurzame energie. Nederland slechts 6 procent. De rest haalt Duitsland vooral uit kolen, met de nadelen van dien.

We hadden het daarover en ook over de gaswinning van Groningen. Gaat het echter mis met Tihange, dan heeft Limburg en de regio tussen Luik en Aken veel meer ellende dan Groningen. Er valt dan niets te verbouwen, slopen of herbouwen. Het is dan gewoon radioactief. Wat overigens tot een nieuw landschap en veranderde dier- en plantensoorten leidt, zo kunnen we van Tsjernobyl leren. Jammer alleen, dat je er dan niet meer kunt komen.

Onlangs is een nieuwe sarcofaag om de kerncentrale van Tsjernobyl geplaatst: 110 meter hoog, 260 meter lang en 165 meter breed. Kosten: 1,5 miljard euro, opgebracht door 40 landen. Aan onze internationale ketting van 50.000 mensen heeft het NOS-journaal die avond zeker 2 minuten besteed. 

Deze week struinde ik door de bossen van Monschau, nabij Aken. We kwamen uit bij windmolens. Ze staken prominent boven de bomen uit. Er lagen geen bergen dode vogels of vleermuizen en geen gesneuvelde drones en helikopters. De autoweg verderop maakte meer geluid. Mooi? Lelijk? Of moet je eraan wennen? In Monschau hingen posters: ‘Tihange abschließen.’

Inderdaad: het is een toernooiveld. De strijd wordt deels lokaal gestreden. Ik hoop dat zonne- en windenergie zullen winnen. Of desnoods een ‘funkelnagelneue’, dure kerncentrale in plaats van een oude, kapotte. Maar waar? Hoe dan ook: ik wens Nederland een goed toernooi toe. Dat de jodiumtabletten maar in de apotheek blijven, de Groningers weer rustig in hun huizen wonen en we allemaal fijn veel energie gebruiken. Een beetje slagveld zal het wel worden. Tot we wijzer en verder zijn.

Trees van der Schoot
Meer columns van Trees van der Schoot leest u hier