Wegen bouwen met wc-papier

Tien kilo toiletpapier stort elke Nederlander jaarlijks in zijn toiletpot. De 170.000 ton die zo in het riool belandt, kan slim worden hergebruikt. Het gevolg: 30 procent besparen op de slibverwerking én nuttig hergebruik van het papier onder het asfalt.

Duurzaamheid
Het gebruik van duurzame energie is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee van gemeenten. In een serie artikelen belicht Binnenlands Bestuur succesvolle lokale initiatieven.

‘Kijk, dit kan je er bijvoorbeeld van maken.’ Trots gooit Chris Ruiken een drietal ronde kartonnen vellen papier op tafel. Ze zijn gemaakt van uit het riool gezeefd toiletpapier. Het is nog wat grof maar zeker bruikbaar, wijst Ruiken, medewerker van Waternet, de uitvoeringsorganisatie van waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam.

Dit tweedehands papier van bijzondere oorsprong komt van het allerlaatste eindje van de waterketen, namelijk de rioolwaterzuivering. Daar worden normaal met behulp van zuurstofminnende bacteriën en veel energievretende beluchtingspompen organische resten als uitwerpselen en urine grotendeels afgebroken, waarna schoon water wordt geloosd.

Op een kleine waterzuiveringsinstallatie (30.000 vervuilingseenheden) van Waternet in Blaricum kwam het zeven van toiletpapier enkele jaren geleden als een toevallige neven­opbrengst naar boven bij een onderzoek naar een heel andere techniek.

‘We hadden daar op een gegeven moment een zeef met gaatjes van één millimeter voor nodig, maar onderzoekstechnisch zou een tweemaal zo fijne zeef ook kunnen. Die hebben we dus besteld’, zegt Ruiken. ‘Toen bleek ineens een flinke vracht toiletpapier op het rooster terecht te komen.’

En er is nog meer bijvangst. ‘Het interessante is dat het erop lijkt dat het zuiveringsproces beter verloopt als het toiletpapier uit het rioolwater is gezeefd’, zegt Ruiken. Dat komt doordat elke Nederlander tien kilogram toiletpapier per jaar door de wc wegspoelt.

Wie heeft doorgetrokken, ziet er niets meer van. Maar eenmaal via het riool in de waterzuiveringsinstallatie aangekomen, zorgt die karrenvracht papiervezels voor een behoorlijke belasting van de bacteriën.

De papiervezels zorgen in de voor­bezinktanks voor flink wat slib en na gedane arbeid voegen zich daar nog grote hoeveelheden afgestorven bacterieslib bij. Waterig afvalmateriaal dat tegen hoge kosten moet worden gedroogd en verbrand. ‘Door nu het toiletpapier weg te vangen, vergroot je de capaciteit van de zuiverings­installatie zonder dat je bassins hoeft bij te bouwen of uit breiden’, zegt Ruiken. Hij rept van een terugverdientijd van tien jaar als de hele zuiveringsinstallatie met papierzeven zou worden uitgerust. De kosten voor de slib­verwerking zouden met 30 procent omlaag kunnen.

Dat zou de business case kunnen maken, verwacht Marlies Kampschreur van waterschap Aa en Maas. ‘Wij willen in Aarle Rixtel de capaciteit uitbreiden van een installatie van 300.000 vervuilingseenheden – tien keer zo groot als in Blaricum. Dat zou met het wegzeven van toiletpapier kunnen. De aanschaf van de zeven zou kunnen opwegen tegen de aanpassingskosten voor bijvoorbeeld een groter bassin’, zegt Kampschreur. ‘Wij willen erg graag launching customer zijn. Alleen als het op een wat grotere schaal wordt geprobeerd, bereiken we dat meerdere waterschappen hier profijt van kunnen trekken.’

Pizzadoos
Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier staat voor exact dezelfde  opgave. Gezien de nieuwbouw in Purmerend en een aantal kleinere bouwplannen elders is de rioolwaterzuivering in de Beemster (nu 140.000 vervuilingseenheden) aan vernieuwing toe. ‘Wij gaan ons bestuur adviseren om met acht zeven voor toiletpapier te voldoen aan de uitbreiding van de zuiveringscapaciteit’, licht Bob de Boer van de afdeling waterketen toe.

Hoewel er nog veel onderzoek moet worden verricht, is de potentie van het concept groot, zegt Henry van Veldhuizen, programmamanager van het transitieteam Grondstoffenfabriek. Daarin wordt op concrete wijze getracht om zoveel mogelijk waardevolle grondstoffen zoals fosfaat en papier uit het rioolwater nuttig toe te passen. ‘Toiletpapiervezels zijn zo sterk dat ze in principe geschikt zijn als pizzadoos of als nieuw toiletpapier’, zegt Van Veldhuizen, die er in één adem aan toevoegt dat de papierindustrie hier vanwege het imago voorlopig niet aan wil.

Er zijn echter andere, minder bezwaarlijke opties. Er kunnen van het cellulose via melkzuur bioplastics  worden gemaakt. ‘Er is daarvoor belangstelling van het bedrijf Planty Pot dat biologisch afbreek­bare plastic plantenpotten produceert uit afvalstoffen uit de agrarische sector.’

De pulp kan ook dienen als isolatiemateriaal in spouwmuren. Als dat nog te dicht bij de consument is, lijkt het gebruik van de hergebruikte toiletpapiervezels als zogeheten afdruipremmer in asfalt een meer anonieme optie.

‘Verse cellulose wordt nu met zakken tegelijk toegevoegd om te voorkomen dat een geasfalteerde laag te snel uitzakt op het wegdek. Op die manier sparen we toch weer maagdelijke papiervezels uit’, zegt Van Veldhuizen. ‘We onderzoeken of er aan dit soort directe toepassingen nog een waarde zit en we dus nog een inkomstenpost aan de business case kunnen verbinden.’