Bewoners krijgen grotere rol in wijken aardgasvrij maken

Bewoners hebben in de toekomst een dikkere vinger in de pap bij het aardgasvrij maken van hun wijken en buurten. Dat heeft minister Hugo de Jonge (CDA) voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening beloofd in een brief aan het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL).

Effectieve vormen

Volgens het OFL moeten overheden stoppen met draagvlak creëren voor aardgasvrije wijken. Dat stelde het, na drie jaar onderzoek, in maart in een advies aan het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) over 'effectieve vormen van participatie' en 'de rol van bewoners en maatschappelijke initiatieven bij het aardgasvrij maken van wijken.' Dat advies geeft een inkijkje in wat er in gemeenten zoal misgaat op weg naar aardgasvrije wijken.

Wantrouwen

Er is in buurten, zo waarschuwt het OFL, altijd meer aan de hand dan alleen de technische opgave om woningen aardgasvrij te maken. Het uitrollen van een eenzijdig gekozen strategie, zonder rekening te houden met wat de bewoners zelf willen 'leidt daarom al snel tot weerstand. Participatieprocessen die uitsluitend gericht zijn op het verkrijgen van bestuurlijk of politiek draagvlak voor ingrijpende maatregelen, worden daarom vaak met wantrouwen bejegend.' En dat is al helemaal het geval als er sprake is van schijnparticipatie.

Gemeenschapsgevoel

De sleutel ligt volgens het OFL in empowerment: versterk de kennis en kunde van bewoners zelf, vergroot hun netwerken en gemeenschapsgevoel. 'Empowerment vraagt om een meer gelijkwaardige relatie tussen bewoner en initiatiefnemer.'

Uitvoeringscapaciteit

Daarnaast zouden gemeenten nieuwe vormen van samenwerking moeten organiseren. Gemeenten hebben afgelopen jaren 'grote stappen' gemaakt om de 'juiste participatievorm' te vinden. Maar vervolgens gaan ze er niet mee verder. Daarom moeten gemeenten zorgen voor 'een blijvende, ruime uitvoeringscapaciteit', zodat ze niet alleen maar experimenteren maar ook ervan leren.

Bruggenbouwers

Het PAW zou volgens het OFL toegankelijker moeten zijn voor bewonersinitiatieven en intermediairs als stadmakers, sociale werkers of energiecoaches. Die intermediairs kunnen namelijk dienstdoen als 'bruggenbouwers' tussen bewoners en overheid. Bewonersinitiatieven moeten een 'welgemeende, continue en adequate toekenning van middelen' krijgen. In het PAW moet er sprake zijn van 'een goede maatschappelijke vertegenwoordiging (...), die mee kan beslissen over de inzet van deze middelen.'

Gelijk speelveld

Tot slot pleit OFL voor een 'derde route' voor bewonersinitiatieven. Nu passen financieringen, aanbestedingen en subsidies vaak niet bij bewonersinitiatieven, bijvoorbeeld geen juridische entiteit hebben. Er is geen gelijk speelveld, constateert de OFL. 'Hoewel we het maatschappelijk initiatief zien opbloeien, domineren nu vooral bedrijven en overheden het speelveld.'

Opgroeirecht

Minister De Jonge zou daarom een van de adviescolleges moeten vragen 'hoe nieuwe verhoudingen en arrangementen rondom publiek-civiele en privaat-civiele samenwerkingen tot stand kunnen worden gebracht.' Het OFL rept in dit verband over een 'opgroeirecht': bewonersinitiatieven moeten de tijd krijgen kennis en kunde te vergaren om een volwaardige partij te worden. Om hun rol te vervullen moeten bewonersinitiatieven genoeg geld krijgen.

Bewonerstevredenheid

In zijn reactie aan het OFL schrijft minister De Jonge: ''Uw bevindingen worden door het onderzoek bevestigd: de proeftuinen waar een bewonersinitiatief actief is, scoren hoger op bewonerstevredenheid.' Hij belooft het advies van het OFL mee te nemen 'in de doorontwikkeling van het PAW' en uit te zoeken of het Nationaal Isolatieprogramma (financiële) ruimte biedt om bewonersinitiatieven te ondersteunen. De gemeente zou dit geld vervolgens moeten verdelen over de initiatieven. De minister voor Klimaat en Energie bekijkt intussen, aldus De Jonge, of bewonersinitiatieven kunnen aanspraak kunnen maken op het revolverend ontwikkelfonds voor energiecoöperaties.

Participatiebeleid

Verder schrijft De Jonge dat de regering in het Invoeringsbesluit Omgevingswet wil regelen dat gemeenten, provincies en waterschappen verplicht worden om participatiebeleid op te stellen.