‘Grote zorgen’, maar Oude IJsselstreek moet door

Elke gemeente moet 1 januari klaar zijn voor de Omgevingswet. Binnenlands Bestuur volgde het voor de invoering van de wet verantwoordelijke team ruimtelijke ontwikkeling van Oude IJsselstreek. Via twee position papers drong de gemeente vergeefs aan op meer zekerheden.

Dienstverlening

‘Zijn we er straks voldoende klaar voor? Welke dienstverlening kunnen wij onze burgers en bedrijven na 1 januari bieden?’ Hoewel hij het goed vindt dat de Eerste Kamer in maart van dit jaar een knoop heeft doorgehakt over de invoering van de Omgevingswet, leven er bij André Putker ook ‘grote zorgen’. Hij is manager fysieke ontwikkeling van Oude IJsselstreek, een tegen Duitsland aan gekleefde Gelderse gemeente met 40.000 inwoners.

Kritisch

In december 2021 had Putker zich in een position paper in de Eerste Kamer kritisch over de Omgevingswet uitgelaten. Vanwege ‘een tekort aan capaciteit, voortdurende onduidelijkheid over de inhoud en de procedures van de wet en tot slot een nog steeds geen goed werkend DSO’ was het volgens Putker op dat moment beter de wet andermaal uit te stellen – wat ook gebeurde – ‘of beter af te zien van invoering’. In een tweede position paper, in maart van dit jaar, herhaalde hij nog eens zijn zorgen. Maar net als alle andere Nederlandse gemeenten moet ook Oude IJsselstreek eraan geloven: de Omgevingswet komt er na zes keer uitstel definitief aan.

Ambtelijke afdeling

Eind mei 2023 spreken we elkaar voor het eerst. Het idee is dat Binnenlands Bestuur de voorbereidingen van Oude IJsselstreek op de invoering van de Omgevingswet zeven maanden zal blijven volgen. Niet vanuit het perspectief van bestuurders, maar juist vanuit de ambtelijke afdeling die onder Putkers leiding de wet moet invoeren.

Blij

Zoals zijn collega Rutger Schottert, die ruimtelijke procedures in Oude IJsselstreek begeleidt. Ook hij toont zich in mei blij met de witte rook over de invoeringsdatum, maar deelt de zorgen van zijn baas. ‘Ik had graag gewild dat het Digitale Stelsel Omgevingswet al helemaal klaar zou zijn’, zegt Schottert. ‘En dat die status ook onomstotelijk zou blijken uit het indringend ketentesten. Dat is nog niet aan de hand.’ 

Breedste blik

De derde ambtelijk betrokkene, Dènes Jansen, wordt als adviseur omgevingsplan door Oude IJsselstreek ingehuurd. Doordat Jansen ook bij veel andere gemeenten over de vloer komt, heeft hij de breedste blik. Misschien wel daarom is hij van de drie het meest kritisch. Jansen stelt eind mei vast dat de gemeentelijke werkvloer op dat moment totaal anders over de vorderingen rond de Omgevingswet denkt dan hun bestuurders en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Jansen: ‘Geen gemeente kan op dit moment al garanderen dat ze per 1 januari het omgevingsplan kunnen wijzigen ten behoeve van een initiatief. Terwijl dat een essentiële basisvoorwaarde is om met de wet te kunnen werken.’

Giftige cocktail

Volgens Jansen spelen het ministerie van Binnenlandse Zaken, de VNG en de softwareleveranciers dat voorjaar bewust mooi weer en durft niemand de schuld voor het  falen van de techniek op zich te nemen. ‘Een giftige cocktail’, noemt hij het, met individuele gemeenten als slachtoffer. ‘Want de werkprocessen komen helemaal op de kop te staan als een gemeente met het nieuwe omgevingsplan gaat werken.’

TAM

Zover zal Oude IJsselstreek het niet laten komen. Kort voor onze afspraak heeft Putker de knoop doorgehakt: zijn gemeente zal niet al meteen bij de invoering overstappen op de nieuwe systematiek van de Omgevingswet, maar kiest met de Tijdelijke Alternatieve Maatregel (TAM-Imro) voor een tussenstap van minstens een jaar, en liefst veel langer.
‘We zouden de TAM wel tot en met 2029 achter de hand willen houden’, zegt Putker. Hij vreest dat Oude IJsselstreek anders voorlopig geen nieuwe initiatieven in procedure zal kunnen brengen. ‘Als kleinere gemeente maken we zelf geen bestemmingsplannen. We zijn daarvoor afhankelijk van stedenbouwkundige bureaus. De nieuwe werkwijze met het omgevingsplan hebben we in het geheel nog niet kunnen testen.’

Nooit nee

Het is voor alle duidelijkheid de techniek die dwarsligt, niet de werkwijze van de gemeente. Oude IJsselstreek brengt de principes van de Omgevingswet al jaren in praktijk. ‘Een goed initiatief moet kunnen rekenen op een welwillende beoordeling van de gemeente’, vertelt Putker. ‘Wij zeggen als gemeente als het even kan nooit ‘nee’ tegen initiatiefnemers, maar ‘ja’ onder voorwaarden. En als kleine gemeente werken wij al langer integraal: de verantwoordelijke collega’s zitten allemaal op dezelfde gang. Ze kennen elkaar. Het zijn hier geen aparte gebouwen.’

Niet vrolijk

Ze zullen het druk krijgen in de zeven resterende maanden tot de invoering, want van de eerste testen met de vergunningencheck van het Digitaal Stelsel Omgevingswet wordt Putker eind mei nog niet vrolijk. Het stelsel zou met een zelf gegenereerd antwoord op maat zijn ambtenaren werk uit handen moeten nemen. Maar bij vrijwel alle aanvragen is de uitslag voor de initiatiefnemer: neem contact op met de gemeente.’
 

Lees hoe het in Oude IJsselstreek verder ging met de voorbereidingen op de Omgevingswet in BB24 (inlog).