Grote verschillen tussen landen bij afstandsnormen windturbines

Er zijn grote verschillen in de afstandsnormen die Europese landen hanteren voor windturbines. Dat blijkt uit Onderzoek afstandsnormen windturbines dat minister Rob Jetten (D66) voor Energie en Klimaat naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. De normen variëren van twee tot tien keer de tiphoogte van windturbines en van 300 tot 1.100 meter.

Lange doorlooptijd

Het onderzoek, uitgevoerd door Arcadis, komt voort uit de motie van de Kamerleden Silvio Erkens en Renske Leijten (aangenomen om 22 juni 2021). Zij wilden dat de minister de effecten die verschillende afstandsnormen hebben op de gezondheid en leefkwaliteit van omwonenden liet onderzoeken. Omdat gezondheidsonderzoek een lange doorlooptijd heeft, heeft Jettens voorganger Arcadis opdracht gegeven om verschillen in afstandsnormen in EU-landen te onderzoeken.

Slagschaduw

Van de acht onderzochte landen hebben alleen Nederland, VK en Vlaanderen geen landelijke afstandsnorm. Geen enkel land reguleert de hinder van windturbines alleen maar met afstandsnormen. Naast de Nederlandse windturbinenormen zijn de normen van België, Duitsland, Denemarken, Verenigd Koninkrijk (VK), Ierland, Polen en Frankrijk onderzocht. Het onderzoek was vooral gericht op de normen voor afstand, geluid en slagschaduw. 'In de meeste landen wordt windturbinegeluid met speciale hoorbare karakteristieken zoals tonaal geluid strenger beoordeeld dan in Nederland', zo concluderen de onderzoekers.

Bodemtype

In het coalitieakkoord staat dat er heldere afstandsnormen komen voor de bouw van windmolens op land. Volgens het rapport biedt een uniforme afstandsnorm duidelijkheid, is deze goed te communiceren en goed handhaafbaar. Een nadeel is dat die geen ruimte biedt voor maatwerk. Een vaste afstandsnorm kan leiden tot 'een zeer grote spreiding (...) in geluidsbelasting en slagschaduwniveaus per gekozen afstand.' Voor geluid en slagschaduw spelen naast afstand veel andere factoren een rol: turbinetype, opstelling, bodemtype, bebouwing en bomen. Daarom ligt het volgens Arcadis voor de hand om 'een eventuele afstandsnorm te combineren met normen voor geluid en slagschaduw.'

Voorzorgsprincipe

De Nederlandse Vereniging Omwonenden Windturbines (NLVOW) uit in een nawoord bij het rapport twijfels over de inhoud ervan. Die twijfels betreffen 'de conclusies die hieruit getrokken worden of kunnen worden. De bandbreedte van de gehanteerde normeringen in de diverse landen zou wat ons betreft niet mogen leiden tot "we doen het zo slecht nog niet" maar eerder tot een reflectie: "we willen toch niet het slechtste jongetje in de klas zijn"', zo schrijft de NLVOW. De vereniging pleit voor toepassing van het voorzorgsprincipe. 'Pak de strengste norm per land en laat die vanuit de Rechten van de Mens voor iedere woning op elk moment gelden!', zo staat in het nawoord.

Nevele-arrest

Op dit moment kent Nederland geen landelijke normen voor windturbines. De Raad van State heeft op 30 juni 2021 aangegeven dat voor landelijke normen een milieubeoordeling vereist is. Daarmee volgde de Raad van State een uitspraak van het Europese Hof van Justitie van juni 2020, het zogenaamde Nevele-arrest. Omdat de milieubeoordeling er niet was, mogen gemeenten geen landelijke normen toepassen als ze een vergunning verlenen voor een windpark. Ze moeten hun eigen, lokale normen vaststellen.

PlanMER

Om tot de gewenste milieubeoordeling te komen heeft de regering opdracht gegeven een planMER te laten maken. Jetten schrijft aan de Kamer dat deze dit najaar gepubliceerd wordt, net als de concept-AMvB met de nieuwe windturbineregels. Hij schrijft: 'De verwachting is dat de nieuwe normen vanaf het najaar van 2023 in werking kunnen treden.'

RIVM

De minister gaat in zijn brief niet in op de verkenning die de RIVM zou uitvoeren naar de mogelijkheid om gezondheidseffecten van windturbines in Nederland te onderzoeken. In februari berichtte hij de Kamer dat het RIVM die verkenning in maart klaar zou hebben. Publicatie zou vier weken later volgen. Het RIVM laat weten dat het verwacht de publicatie in juni te publiceren.