Helft gemeenten heeft geen vastgoedvisie

Bijna de helft van de gemeenten heeft geen vastgoedvisie. Ook de financiële risico’s die gemeenten met hun vastgoed lopen, worden steeds minder onderkend. Dat blijkt uit de Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2017, samengesteld door de Hanzehogeschool Groningen.

Druk ontbreekt 

‘Wooncorporaties worden door het rijk gedwongen om de sturing op hun bezit te versterken’, geeft hoogleraar Maatschappelijk Vastgoed en samensteller van het onderzoek Jan Veuger als verklaring. ’Bij gemeenten ontbreekt die druk. Eén financieel debacle in hun vastgoedportefeuille denken ze nog wel op te kunnen vangen.’

Onvoldoende besef risico’s
Het percentage gemeenten dat aan risicomanagement van hun vastgoed zegt te doen, daalde over de hele linie. Bij kleine gemeenten (van 9 procent in 2016 naar 6 in 2017), middelgrote (van 16 naar 10) en grote (van 49 naar 44).  Veuger: ‘Daaraan merk je dat de economische crisis achter de rug is. De lucht is uit het vastgoed, daar profiteert iedereen van. Maar gemeenten beseffen onvoldoende welke risico’s ze op iets langere termijn lopen. Zeker als het ooit weer eens tegenzit met de economie.’

Medespeler
In hun vastgoedmanagement zien gemeenten ook dit jaar ‘beheer en exploitatie’en ‘locatie toewijzen’ als kerntaken. Met stip gestegen tot in de top drie van taken is het ‘initiëren van projecten’. Daarin zie je volgens Veuger dat de ‘uitnodigingsplanologie’ om zich heen grijpt: ‘Gemeenten nemen wel het initiatief voor nieuwe plannen, maar worden vervolgens medespeler bij de verdere ontwikkeling en zijn daarbij geen aanvoerder meer. Door die nieuwe rol krijgen ze echter wel meer projecten voor elkaar.’

Koudwatervrees
Toch worden taken in het maatschappelijk vastgoed nog maar weinig aan de markt uitbesteed. Een ‘koudwatervrees’ die Veuger ook al bij eerdere Barometers constateerde, maar die dit jaar nog eens sterk toenam. ‘Gemeenten vinden het nog steeds moeilijk om de meer operationele taken van vastgoedbeheer over te dragen aan de markt. Terwijl de ervaring leert dat het siginificant goedkoper is en met minder risico’s, mits jezelf als overheid de kaders van het vastgoedbeleid vaststelt.’ Hij noemt Nijmegen en Rotterdam als positieve uitzonderingen.

Almere inspireert meest
In bredere zin vinden collega-gemeenten in 2017 Almere het meest inspirerende voorbeeld, nadat ze vier jaar lang Enschede bovenaan zetten. ‘Almere is een schoolvoorbeeld van hoe je een vastgoedvisie met een duidelijke richting vertaalt in concreet beleid’, stelt Veuger. ‘Al moet ik erbij zeggen dat die stad het wel een stuk makkelijker heeft dan andere voorlopers als Enschede of Delft. Het maatschappelijk vastgoed in Almere is relatief jong en de regionale markt is goed. Dat is toch wat anders dan wanneer je in, pakweg, de Achterhoek zit.’