Frustratie Gelderse gemeenten en telers over drinkwaterwinning

‘Als dé fruitgemeente van Nederland vragen wij u de belangen van de fruitsector serieus mee te wegen bij uw besluitvorming.’ Zo sprak wethouder Joke van Vrouwerff van de Gelderse gemeente West Betuwe vorige week tijdens een hoorzitting bij de provinciale staten van Gelderland.

Zij is niet de enige die fel protesteert tegen de door het provinciebestuur gereserveerde drinkwaterwingebieden. Drie jaar geleden zijn deze gebieden aangewezen als zoekgebieden voor een nieuwe productielocatie van drinkwaterbedrijf Vitens. Al in datzelfde jaar eisten de provinciale staten dat de vier grootste ervan binnen drie jaar met 66 procent zouden zijn verkleind. Binnenkort verstrijkt die deadline. Begin februari besluiten de provinciale staten over het nieuwe, bescheidener voorstel dat het collegebestuur doet.

Kleilaag

Zoals elke provincie in Nederland moet ook Gelderland de komende jaren de drinkwaterwinning uitbreiden. Drie jaar geleden wees het provinciebestuur daarom uit voorzorg elf drinkwaterreserveringsgebieden aan. Gepoogd werd daarbij om stedelijk gebied te ontzien, iets wat niet lukte bij de gemeenten Rheden, West Betuwe en Buren. Hun bebouwing ligt bijna geheel in zo'n extra beschermd gebied, een gebied dat die status behoudt zolang nog niet duidelijk is waar de nieuwe productielocatie van Vitens komt. Die laatste twee gemeenten liggen weliswaar in een minder kwetsbaar drinkwaterreserveringsgebied, wat betekent dat in de ondergrond het grondwater van het maaiveld wordt gescheiden door een diep gelegen, afgesloten kleilaag. Dat heeft het voordeel dat dit grondwater niet vervuild kan worden door bijvoorbeeld gewasbeschermingsmiddelen.

Niet nog kleiner

Na onderzoek door Vitens heeft het provinciebestuur besloten dat één drinkwaterreserveringsgebied, met daarin gemeente West Betuwe, 57 procent kleiner kan. Nog kleiner kan niet, omdat Vitens dan geen zoekgebied meer over houdt. Ook zou dan het risico op grondspeculatie te groot worden. Twee gebieden in Oost-Gelderland kunnen niet verder krimpen dan met 44 procent, omdat hier ‘de watervoerende pakketten dunner zijn’, blijkt uit de studie. ‘Daardoor zal de benodigde beschermingszone voor de toekomstige winning relatief groter zijn dan in de dikkere pakketten in het rivierengebied.’ Tot slot vergt een vierde reserveringsgebied eerst meer onderzoek van de diepe ondergrond.

De onvrede

De onvrede is groot onder sommigen. De gemeente Buren bijvoorbeeld zegt meerdere nadelen te ondervinden. Zo heeft de stad Buren een ontwikkellocatie voor woningbouw, waar geothermie een optie is als warmtebron. Maar dan moet wel dieper geboord worden dan 75 meter. Dat mag nu niet, omdat dan de kleilaag geraakt zou worden. In dezelfde omgeving liggen fruitboomgaarden, die voor hun teelt soms grondwater nodig hebben. Zou het reserveringsgebied verder verkleind kunnen worden, dan is dat weer mogelijk. Tot slot kampt het oude deel van de stad Buren met funderingsproblematiek. Dat zou kunnen verergeren als Vitens in de omtrek een productielocatie opent, waardoor de droogte zou toenemen.

Onzekerheid

De gemeente West Buren zit met vergelijkbare problemen. Volgens wethouder Joke van Vrouwerff valt straks nog steeds 80 procent van haar gemeente in een reserveringsgebied. Dat hindert volgens haar de lokale fruittelerseconomie: de telers kunnen, zo lang de reservering van het gebied geldt, geen diep grondwater voor beregening gebruiken. Ook leven ze in onzekerheid of er op termijn een nieuwe productielocatie in het gebied komt. Daarnaast klaagt ook Van Vrouwerff over het onmogelijk maken van geothermie voor nieuwe woonwijken.

Bomen

Boomkwekers zijn ondertussen bezorgd over de geplande uitbreiding van de productielocatie van Vitens in Driel, die water levert aan onder meer de regio Arnhem. Volgens een koepelvereniging van 160 lokale boomkwekerijen ‘liggen ten noorden van de Waal honderden hectare goede gronden voor de laanboomteelt’. De vrees is dat er voor deze teelt te weinig water overblijft. ‘Tot nu toe is er van de zijde van de provincie dan wel door Vitens geen oplossing aangedragen om de waterbeschikbaarheid voor de kwekers te kunnen blijven waarborgen.’