Essay: het goud ligt op straat

Sinds de koning in zijn troonrede van 2013 sprak over de ‘participatiesamenleving’ is die term niet meer weg te denken. Iedereen wordt gevraagd mee te doen en verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen leven en leefomgeving. Dat ‘meedoen’ wordt tastbaar in de Omgevingswet, die naar verwachting dit jaar of volgend jaar van kracht wordt.

Zorgvuldig betrekken

Van iedereen wordt verwacht dat hij of zij het gesprek aangaat over bouwplannen en andere ontwikkelingen die invloed hebben op de lokale leefomgeving. En gemeenten en andere overheden moeten voortaan niet alleen hun inwoners zorgvuldig betrekken bij de visies en plannen die ze ontwikkelen, maar ook in staat zijn om in te spelen op initiatieven vanuit de samenleving.

Participatiebeleid

In 2020 heeft de Tweede Kamer bij de Invoeringswet Omgevingswet besloten dat overheden voortaan participatiebeleid moeten vaststellen. In de praktijk wordt daarbij vaak gebruik gemaakt van de participatie­ladder of varianten daarop. Informeren is de lichtste vorm van participatie. Via raadplegen, adviseren en coproduceren eindigt de ladder met (mee)beslissen als de meest intensieve vorm van participatie. Maar hoe doe je dat in de praktijk?

Kritische kanttekeningen

Ik denk dat er zeker ‘goede gesprekken’ gevoerd worden en de uitkomsten van die gesprekken zijn ook aanwijsbaar terug te vinden in de diverse omgevingsvisies. Maar ik maak graag twee kritische kanttekeningen. Ondanks de grote inspanningen en nieuwe online instrumenten zijn we nog steeds vooral in gesprek met de usual suspects. En we voeren het gesprek veelal vanuit het perspectief van de plannen en de visies die we als overheden voorbereiden en te weinig vanuit het perspectief van
onze inwoners.
 

Online tools 

Om het gesprek breder te trekken, moeten we meer gebruikmaken van online platforms en enquêtes. Vooral jongeren en jonge ouders zijn goed te benaderen met online tools. Digitale platforms zijn uitermate geschikt om snel een eerste indruk te krijgen van de belangrijkste vraagstukken die in een gemeente spelen en de bijbehorende dilemma’s. Ze bieden ook goede mogelijkheden om te onderzoeken bij welke bestaande initiatieven kan worden aangesloten en waar aanvullend initiatief vanuit de gemeente nodig is.

Vier keer bevraagd

Online enquêtes en tools bieden ook prima mogelijkheden om deze meer in te richten vanuit het perspectief van de inwoners en de voor hen belangrijke vraagstukken. En minder vanuit plannen en visies van de overheid. Nu komt het voor dat inwoners in korte tijd vier keer worden bevraagd over windmolens en zonne-energie. Namelijk  via een energienota, voor de regionale energiestrategie (RES), voor de omgevingsvisie en voor het (nu nog) bestemmingsplan. Een online opgehaalde ‘agenda’ biedt een voorzet voor verdiepende gesprekken, online dan wel fysiek.

Goed gesprek

De ambtswoninggesprekken over leven en wonen in Amsterdam met zo’n 250 random uitgenodigde Amsterdammers zijn een voorbeeld van hoe het anders kan. Het lijkt mij interessant om vaker het gesprek aan te gaan met de inwoners door elk jaar een flinke steekproef uit te nodigen te nodigen voor een goed gesprek, vanuit het perspectief van de inwoners.

Ontsluiten

Aanvullend kunnen de reguliere contacten met inwoners worden gebruikt om scherper te krijgen wat er speelt in de lokale samenleving. En dat geldt voor álle contacten, van de medewerkers in het groenbeheer, bij het WMO-loket tot en met de gesprekken over bouwvergunningen en wijzigingen van het omgevingsplan. Volgens mij ligt het goud daar op straat. Het is slechts een kwestie van die informatie beter ontsluiten.  

Lees het hele essay van Peter Prins deze week in BB03 (inlog)