‘Te weinig gekeken naar belastbaarheid stroomnet’

Het is een treffende zin in het rapport-Schouw over oplossingen voor de netcongestie, dat kortgeleden verscheen: ‘De nuchtere constatering is dat we met een gigantische elektriciteitscrisis te maken hebben.’

Nederland zit dus niet slechts met een ‘crisis’, maar zelfs met een ‘gigantische’. Daar komt bij dat deze constatering niet is gedaan in een moment van paniek, maar in alle rust en nuchterheid.

In 2023 stelde toenmalig klimaatminister Jetten zijn partijgenoot Gerard Schouw (oud-Tweede Kamerlid en senator namens D66) aan als bestuurlijk aanjager ‘Slim met Stroom’. Datzelfde jaar was Schouw gestopt bij de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen en begon hij zijn eigen kantoor Schouw Advies & Bestuur.

Het rapport

Inmiddels worden de eerste resultaten zichtbaar van zijn aanjagerswerk. Kortgeleden sloot hij een eerste congestiedeal tussen de waterschappen, de netbeheerders en het nieuwe ministerie van Klimaat en Groene Groei. Binnen afzienbare termijn volgt er een deal met de openbaarvervoersector, waarna nog akkoorden op de ­planning staan met de datacenters en Rijksvastgoed.

Bovendien overhandigden Schouw en zijn team onlangs een bondig maar veel omvattend adviesrapport aan Jettens opvolger Sophie Hermans, met daarin de relatief snelle oplossingen voor de netcongestie die hij heeft kunnen vinden.

Ruimte tussen pieken

Een tweede treffende zin in het rapport-Schouw is: ‘De tijd dat netcapaciteit kon worden berekend op de piekvraag is voorbij.’ Daarmee beschrijft het team van de aanjager dat de netschaarste bepaald wordt door de vaak maar kortdurende pieken in de stroomvraag en het stroomaanbod, terwijl in de langere periodes tússen die pieken voldoende transportcapaciteit voorradig is. Dat betekent dat ‘slim’ met stroom omgaan inhoudt dat Nederlandse bedrijven, overheden en huishoudens gaan profiteren van de soms gapende ruimte tussen die stroompieken. Daarnaast is het goed die pieken in vraag en aanbod minder hoog te maken. Het eerste wordt load shifting genoemd, het tweede: peak shaving.

Net zwaarder belasten

Een derde mogelijkheid is het huidige stroomnet zwaarder te belasten dan we gewend zijn. Dat plaatst de bestuurder wel voor een ingewikkeld dilemma. ‘Een veel gehoorde inschatting is dat door het optimaal belasten van het net er een capaciteitswinst realiseerbaar is van tussen de 10 en 20 procent’, staat in het rapport. ‘Tegelijkertijd blijkt dat de discussie over het wel of niet zwaarder belasten van het net er één is tussen believers en non-believers.’

Denk aan het volgende: Nederland is trots op z’n nationale stroomnet dat 99,99 procent van de tijd uitstekend werkt. Het gevaar volgens het Schouw-rapport is dat men zich blind staart op die betrouwbaarheidsnorm en zodoende innovaties belemmert. De belasting van het net, evenals van bijvoorbeeld transformatorhuisjes, is aan vaste veiligheidsmarges gebonden. ‘Nul risico durven nemen geeft hogere maatschappelijk kosten door netcongestie dan een iets groter risico in een bepaald gebied’, werpt Schouw tegen.

‘Feitelijke belastbaarheid’

Meer belasting zorgt voor een snellere ­slijtage van de apparatuur en bekabeling. Dat beperkt de levensduur. Wat is dan ­belangrijker: meer transportcapaciteit of het langer goed houden van de spullen?

Volgens het team-Schouw wordt te weinig gekeken naar de ‘feitelijke belastbaarheid’, waardoor ‘capaciteit onbenut blijft’. In de wintermaanden bijvoorbeeld kan het net meer aan, dus juist in de periode dat ­mensen de meeste stroom verbruiken.

In de Kamerbrief waarop het ministerie van KGG reageert op het adviesrapport van Schouw staat overigens dat netbeheerders dit al onderzoeken en dat ‘waar mogelijk’ het net ‘reeds’ zwaarder wordt belast. Zo is er meer al in gang gezet wat in het rapport wordt benoemd; vanuit het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) dat toenmalig minister Jetten eveneens heeft ingesteld.

Want weinigen zullen ontkennen dat die ‘gigantische elektriciteitscrisis’ in ­Nederland nu al te vuur en te zwaard wordt bestreden.