Elk boompje telt voor de bossenmakelaar

Een nationale bossenmakelaar kan gemeenten en provincies helpen om meer bossen aan te leggen. Zo kunnen het aanbod van geschikte grond en concrete aanplantplannen beter bij elkaar worden gebracht, blijkt uit een deze week verschenen rapport van Stichting Probos. Er zijn veel te weinig concrete plannen.

Vergroenen

De afgelopen jaren zijn in de gemeente Weert tientallen hectaren grond van eigenaar veranderd. ‘Als gemeente hebben we zelf amper grond, maar we willen toch zowel in de stad als daarbuiten vergroenen door de aanplant van bomen en de aanleg van bossen’, zegt Werner Mentens, beleidsadviseur groen, natuur en landschap. Vooral in de zuidwestrand van de gemeente is daardoor in tien jaar tijd landbouwgrond van een agrarische bestemming in een natuurbestemming veranderd. ‘De agrariërs hebben vrijwillig hun slechtste landbouwgrond geruild tegen grond elders’, vertelt Mentens.

Verbindingszones

Maar de gemeente wilde zelf ook ambitie tonen. Twintig hectare nieuw bos (ongeveer 80.000 bomen) op voormalige agrarische gronden is het resultaat, waardoor verbindingszones kunnen ontstaan tussen de verschillende kleinschalige natuurterreinen. Mentens rept daarnaast nog van 5.000 nieuwe bomen in en om het stedelijk gebied en, opmerkelijk, 5.000 nieuwe bomen die in de tuinen van inwoners van de Midden-Limburgse gemeente werden ­gerealiseerd.

Integraal plan

Niets minder dan een integraal plan voor meer bossen en bomen in de gemeente dus. Om de aanleg van nieuwe bossen te bewerkstelligen, zet Weert vooral haar planologische bevoegdheden in. ‘En dat is een hele klus’, zegt Mentens. ‘Het bestemmingsplan voor het buitengebied van Weert is niet anders dan dat van vele andere gemeenten in Nederland. Het is opgesteld en ingericht ten voordele van een agrarische bedrijfsvoering en vooral gericht op behouden en vastleggen van bestaande natuur en bossen.’ Naast haar ruimtelijke bevoegdheid draagt gemeente Weert 635.000 euro bij. In cofinanciering levert de provincie Limburg 500.000 euro, deels door financiering vanuit het groencompensatiefonds en deels door het inzetten van restgronden, aldus Mentens.

Voorbeeld

Het nieuwe bos in Weert is een inspirerend voorbeeld dat kan helpen om de 5.000 hectare nieuw bos aan te leggen waarvoor de Nederlandse gemeenten aan de lat staan in het kader van de Nationale Bossenstrategie. Dat plan beoogt in heel Nederland 10 procent meer bos te realiseren vóór 2030, ofwel 37.000 hectare. En dat na een periode van jaren waarin alleen maar bos is verdwenen in Nederland. ‘Er zijn overal in het land initiatieven, maar de plannen van de 345 gemeenten tellen slechts op tot 1.600 hectare’, zegt onderzoeker Gino van Maaren van onderzoeks- en adviesbureau Probos uit Wageningen die de plannen inventariseerde.

Lastig

Ruim zes op de tien gemeenten vinden bos wel belangrijk, maar 75 procent daarvan vindt het lastig om geschikte locaties voor bosuitbreiding te vinden, zo blijkt uit het onderzoek. Ook ontberen veel gemeenten kennis en financiële middelen om hun deel van de 5000 hectare nieuw bos tot 2030 te bereiken, zoals de Nationale Bossenstrategie verordonneert. Door geringe ambtelijke capaciteit hebben gemeenten bovendien weinig inzicht in het beleid en de inspanningen van provincies en rijk.

Knelpunten

‘De knelpunten versterken elkaar. Het gebrek aan capaciteit is vaak gelinkt aan een gebrek aan bestuurlijk draagvlak in de gemeente’, zegt Van Maaren. Het onderzoek ‘Gemeenten en bos’ van Probos dat deze week verschijnt, is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en FSC Nederland.

Actiever

Het onderzoek toont verder dat grotere ­gemeenten actiever zijn en meer ambities hebben om meer stedelijk groen te creëren. Kleinere gemeenten met veel bos in de omgeving hebben minder ambities. Bos wordt belangrijk gevonden voor het realiseren van meer biodiversiteit, een gezonde omgeving voor de inwoners en het tegengaan van de klimaatverandering. Ook recreatie en waterberging scoren op de lijstjes met de gemeentelijke motivatie.

Verrassend laag

Toch beschikt slechts 28 procent over ­concrete plannen voor bosuitbreiding. ­‘Gezien de opdracht van de bossenstrategie is dat verrassend laag’, constateert consulent Sietze van Dijk van Probos. Dat de aanleg van 5000 hectare bossen, ­lanen en ‘landschapselementen’ door gemeenten ‘klein bier’ is op het totaal van 22.000 hectare bossen buiten het Nationaal Natuur Netwerk en 15.000 hectare daarbinnen, wuift Van Dijk weg. ‘Je kunt ook nog eerst gaan praten welke bomen wel, en welke exoten je niet moet doen, maar dan kom je er niet. We moeten snel aan de slag. Elk boompje telt.’

Teamdag

Om de bosaanleg te bevorderen, lanceerde Rob Janmaat van Stichting De Lynx, een organisatie die groene projecten realiseert, ­samen met Probos recent het idee van de nationale bossenmakelaar. ‘De makelaar interesseert en inspireert grondeigenaren en investeerders tot bosaanplant en maakt ze wegwijs in het woud van regels dat bij de aanplant komt kijken’, zegt Janmaat. Daartoe horen ook technische zaken zoals het ontwerp van het bos, welke boomsoorten kansrijk en wenselijk zijn en hoe je een bos aanlegt.

Eye-opener

Een bossenmakelaar kan gemeenten en ook provincies helpen, zo is de eye-opener van het onderzoek. ‘Ook maatschappelijke initiatieven van particulieren en bedrijven kunnen er terecht’, zegt Janmaat. Zo wilde een landelijke zorgverzekeraar op een ‘teamdag’ met vijftig mensen graag bomen planten voor een voedselbos. ‘Ze zouden zelf de bomen meenemen. Wij hebben de locatie geregeld op een gemeenschappelijke tuinderij. Zo was er in februari dit jaar ineens een halve hectare bos bij.’