Eén lokale toets in regelvrije zones

Gemeenten krijgen naar verluidt beslissingsmacht bij het versnellen van bouwprojecten. Een team ambtenaren van de ministeries van VROM en Verkeer en Waterstaat onder leiding van minister Hirsch Ballin (Justitie, CDA) onderzoekt momenteel wat juridisch mogelijk is voor de Crisis- en Herstelwet.

Deze noodwet, die premier Balkenende in juni aan de Tweede Kamer wil voorleggen, moet een versnelling van grote bouwprojecten op bepaalde locaties mogelijk maken. De wet beoogt voor een beperkt aantal gebieden beroeps- en bezwaarprocedures te vervangen door een minder tijdrovende ‘gemeentelijke toets’.

CDA-Kamerlid Ruud van Heugten is een van de initiatoren van de noodwet. ‘Wij hebben voorgesteld om een wet te ontwerpen waarmee je tijdelijk de gemeenteraad kunt machtigen om één vergunning af te geven voor een specifiek gebied. Een werkbezoek aan het stationsgebied van Utrecht was de aanleiding. Voor deze gebiedsontwikkeling zijn in totaal zesduizend vergunningen nodig, waarvan drieënhalfduizend open staan voor beroep en bezwaar.’

Experiment

De noodwet loopt daarmee vooruit op de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), waarvan de invoering is uitgesteld tot januari 2010. ‘Een soort experimentfase’, beaamt Van Heugten, die hoopt dat de crisiswet zal leiden tot een permanente vereenvoudiging van de bouwregels. Het Kamerlid verwijst ook naar de Deltawet Grote Rivieren, die in 1995 van kracht werd na de watersnood in Limburg.

‘Er is net als in die hoogwaterperiode een gevoel van urgentie. Laten we de crisis benutten om de vereenvoudiging van bouwprocedures in beweging te zetten. Als je een vergunning afgeeft op basis van één globale aanvraag, kun je alvast een start maken. Gaandeweg het project zijn er dan toetsmomenten op basis van detailuitwerkingen.’ Van Heugten noemt de door premier Balken-ende aangekondige ‘regelvrije zones’ liever ‘regelverminderde zones’.

‘We blijven natuurlijk gebonden aan de Europese regels voor geluidshinder en luchtkwaliteit, daar zal geen ontheffing voor mogelijk zijn. Maar Mer-procedures duren hier soms drie jaar, terwijl Europa een veel eenvoudiger toetsing kent. De Nederlandse wetten zijn zo sectoraal vormgegeven, daar zitten veel doublures in. Na het besluit om ergens te bouwen, volgen altijd weer nieuwe procedures. Voor sloop, bomenkap, aanleg van een bouwweg, plaatsing van bouwketen, bronbemaling, heiwerk, verleggen van kabels en leidingen, noem maar op. Na het raadsbesluit om te bouwen zijn al die andere stappen toch onomkeerbaar?’

Van Heugtens partijgenoot Harm Janssen, Utrechts wethouder stationsgebied en financiën, ziet de noodwet graag komen. ‘Ondanks de recessie willen investeerders als Corio en de Jaarbeurs met dit gebied verder. Die kans moeten we benutten. Inspraak moet er zijn, we willen de democratie niet buitenspel zetten, maar het kan efficiënter. Neem het Muziekpaleis (de opvolger van muziekcentrum Vredenburg, red.). In 2004 hadden we al een positieve referendumuitslag, de financiering is rond. Nu wachten we weer op een hele reeks vergunningen.'

'Zulke trajecten gelden straks ook voor Hoog Catharijne en het station zelf, terwijl ook daarvoor de financiering al geregeld is. Als we straks met één bestemmingsplan en één bezwaarprocedure een basis kunnen leggen voor alle vergunningen, kunnen we tenminste verder. Drie logisch afgebakende deelplannen zijn ook denkbaar: voor de centrumkant, voor de Jaarbeurskant en voor de ov-terminal.’

Naast het Utrechtse Stationsgebied ziet Van Heugten de stationsomgeving van Breda, het Hart van Zuid in Hengelo en de Kanaalzone in Apeldoorn als mogelijke ‘regelverminderde zones’. ‘Het gaat om gebieden waarvoor het masterplan en het bestemmingsplan al klaar zijn, die dus vlak voor de bouwfase zitten. Stadshavens in Rotterdam is misschien ook zo’n gebied.’

Betere plannen

De Vereniging Milieudefensie reageert kritisch op het aangekondigde wetsvoorstel. ‘De overheid moet betere plannen maken, in plaats van de regels af te zwakken’, aldus campagneleider Meta Meijer. ‘Als je begint te bouwen en daarna pas kijkt of je voldoet aan de regels, en je verandert halverwege ook nog de tekeningen, dan gaan belanghebbenden toch ook weer naar de rechter.’

De parallel met de noodwet voor de dijkverzwaringen uit 1995 gaat niet helemaal op. Volgens een evaluatie in het tijdschrift Bestuurskunde (juni 1998) waren de ervaren urgentie, de ruime compensatie bij onteigening en het ‘open planproces’ met belanghebbenden doorslaggevend voor het succes. De aankomende crisiswet betreft plannen die veel complexer zijn en minder urgent lijken dan een maatregel tegen overstromingen. Een ‘open planproces’ zou voor de beoogde gebieden erg ingewikkeld worden vanwege de vele belanghebbenden.

Eén verschil spreekt in het voordeel van de beoogde crisiswet. Voor de betrokken bouwplannen is de financiering al rond, terwijl de dijkverzwaringen destijds een jaar vertraging opliepen door geldgebrek.