Besluit over Maleisisch hout 'onwerkbaar voor gemeenten'

Als staatssecretaris Wilma Mansveld (IenM) binnenkort besluit dat hout uit Maleisië voorwaardelijk wordt goedgekeurd als duurzaam hout, ontstaat een onwerkbare situatie voor gemeenten die duurzaam aanbesteden. Dat stelt het Wereld Natuur Fonds op basis van juridisch advies. ‘Dit levert een hoop juridisch geharrewar op en schadeclaims voor gemeenten.’

Keurmerk voldoet niet aan duurzaam bosbeheer
Donderdag spreekt de Tweede Kamer over goedkeuring van MTCS - een keurmerk van de Maleisische overheid - voor het duurzaam inkoopbeleid. Het keurmerk voldoet echter niet aan de norm van duurzaam bosbeheer die de Nederlandse overheid hanteert bij duurzaam inkopen. Die conclusie trok de door de overheid ingestelde toetsingscommissie Timber Procurement Assessment Committee (TPAC) al in 2011. Zo zijn er problemen met de rechten van inheemse volken, is onduidelijk waar het hout precies vandaan komt, en werkt het keurmerk kaalkap en omzetten van bos in plantages in de hand.

Mansveld wil voorwaardelijk goedkeuren
Ondanks het negatieve advies van TPAC wil Mansveld het keurmerk uit Maleisië voorwaardelijk goedkeuren en toelaten tot het duurzaam inkoopbeleid. De staatssecretaris wil een tijdelijke uitzondering maken voor MTCS in de verwachting dat dit leidt tot volledig voldoen aan de criteria op korte termijn, zo meldt haar woordvoerster. ‘Over twee jaar moet MTCS volledig voldoen aan de Nederlandse inkoopcriteria, anders vervalt die acceptatie.’ Volgens Mansveld is de voorwaardelijke goedkeuring een stimulans van Maleisië om snel de zaken op orde te brengen.

Max Havelaar koffie Noord-Holland
Het Wereld Natuur Fonds voorziet problemen, omdat voor aanbestedende partijen en voor leveranciers onduidelijk is of het hout uit Maleisië nou wel of niet duurzaam is. Het WNF liet juristen van advocatenkantoor Stibbe, gespecialiseerd in aanbestedingsrecht, de gevolgen daarvan onderzoeken. Jurist David Orobio de Castro verwijst naar het zogenoemde “Koffie-arrest" van het Hof van Justitie van 10 mei 2012. Die geruchtmakende zaak ging over de provincie Noord-Holland die bij de aanbesteding van zijn koffieautomaten Max Havelaarkoffie verplicht had gesteld. Het Hof oordeelde uiteindelijk dat het verplicht stellen van een specifiek keurmerk niet mag.

Aanbestedende dienst moet zelf toetsen
‘Er mag niet naar een keurmerk worden gevraagd - zelfs niet met de toevoeging "of gelijkwaardig" - door een aanbestedende dienst’, zegt Orobio de Castro. ‘De aanbestedende dienst moet zelf toetsen of het door een inschrijver aangeboden hout daadwerkelijk aan de onderliggende specificaties voldoet. In feite doet de gemeente dus elke keer het werk van TPAC over en zal dan waarschijnlijk – net als TPAC - concluderen dat het hout niet aan de eisen voldoet.’

Schadeclaims voor gemeenten en de Staat
Om die reden zal een gemeente een leverancier terzijde schuiven. Maar die leverancier zal vervolgens wijzen naar de voorwaardelijke goedkeuring van Mansveld: daarmee mocht hij ervan uitgaan dat het Maleisisch hout geschikt is voor duurzaam aanbesteden, zo schetst de advocaat het dilemma. Hij voorziet enorm juridisch getouwtrek en vreest dat gemeenten schadeclaims tegemoet kunnen zien. Ook voor de Staat liggen schadeclaims in het verschiet, denkt Orobio de Castro. De onduidelijkheid die het besluit veroorzaakt is in strijd met de beginselen van behoorlijk bestuur, terwijl ook de motivering om af te wijken van het advies van TPAC gebrekkig is.

Rijkswaterstaat en vastgoeddiensten kopen flink in

Om hoeveel hout en geld het gaat, weet Orobio de Castro niet. ‘Maar ik weet wel dat bijvoorbeeld gemeenten druk bezig zijn met duurzame inkoop. En dat aanbestedende diensten zoals Rijkswaterstaat, de Rijksgebouwendienst en de Dienst Vastgoed Defensie voor bouw- en renovatieprojecten regelmarig duurzaam hout middels aanbesteding inkopen.’ Volgens informatie van het WNF is Nederland voor Maleisië de grootste afnemer van gezaagd tropisch hardhout. Nu al is circa 40 procent van al het gezaagd tropisch hardhout dat Nederland importeert afkomstig uit Maleisië, vooral meranti.

Advies: Zorgvuldig aanbesteden
Als het Maleisische hout straks toch voorwaardelijk wordt toegelaten op de duurzame markt, adviseert advocaat Orobio de Castro gemeenten om extra zorgvuldig te werk te gaan bij aanbestedingen. ‘Ze moeten expliciet meedelen dat het aangeboden hout nog een keer wordt getoetst aan de inkoopcriteria voor duurzaam hout en dat Maleisisch hout niet voldoet. Het is geen garantie dat je safe zit, maar het is in elk geval de minst risicovolle weg.’