DSO zegt: ‘Neem contact op met uw gemeente’

Over een dikke maand gaat de Omgevingswet van start. Binnenlands Bestuur test vier veel voorkomende vergunningsaanvragen in het digitale stelsel: de aanleg van zonnepanelen, de bouw van een schuur, het kappen van een boom en de bouw van een dakkapel. Conclusie: werk aan de winkel voor burger én gemeente.

Via de vragenbomen van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) krijgen burgers en bedrijven straks geautomatiseerd antwoord op hun vergunningaanvraag. Aan eenvoudiger aanvragen komt dan geen ambtenaar meer te pas, zo wil de theorie. Binnenlands Bestuur neemt de proef op de som. Op maandag 13 november testen we vier veel voorkomende vergunningsaanvragen in de testomgeving (pre.omgevingswet.overheid.nl).

1. Zonnepanelen, Haarlem

Mogen we zonnepanelen plaatsen aan de voorkant van een jarendertighuis, deel uitmakend van een beschermd stadsgezicht? Het eerste obstakel dat na een paar soepele inleidende vragen in het DSO opdoemt, is de Beschermde Soorten Indicator van het rijk. De rijksoverheid wil weten of er beschermde diersoorten rond de woning voor­komen die bij werkzaamheden wellicht worden verstoord.  Je moet daartoe het woonadres invullen, dan zoomt de kaart automatisch op wijkniveau in. Daarna moet de aanvrager zelf de woning op de kaart intekenen. Waarom regelt het systeem dat eigenlijk niet? Het woonadres is immers al opgegeven. Onhandig bij het intekenen is dat de kaart geen huisnummers vertoont. Zeker in langere straten met veel tussenwoningen betekent dat zoeken voor de burger. Ook kun je alleen horizontale of verticale lijnen trekken, waar de meeste huizen diagonaal op de kaart staan. Over hoe exact je het terrein moet afbakenen, geeft het systeem geen uitsluitsel. 

Na het intekenen van de locatie en het (nogmaals) invullen van de betreffende werkzaamheid (zonnepanelen) genereert het DSO een rapport over de beschermde dieren. Onder meer de tortel en de gierzwaluw blijken in de buurt van het Haarlemse huis te broeden. Ook zijn er vleermuizen gesignaleerd. Conclusie: ‘Uw werkzaamheid kan gevolgen hebben voor beschermde dieren of planten. (…) Mogelijk mag u de werkzaamheid niet uitvoeren of moet u wachten. Bijvoorbeeld als uw werkzaamheid gevolgen heeft voor nesten van beschermde vogels. Neem contact op met uw gemeente om te weten wat u moet doen.’

Ook vanwege het beschermde stadsgezicht is nader overleg met de gemeente vereist. ‘De gemeente gaat beoordelen of uw (ver)bouwplannen voldoen aan de regels in het omgevingsplan.’ Waarom wordt er geen termijn genoemd waarbinnen de gemeente zal reageren? En hóe wordt de aanvrager door de gemeente van de beoordeling op de hoogte gesteld? Dat kan beter. 

2. Schuur, De Fryske Marren

In een vrijstaand jarentachtighuis in Joure willen we een vergunning vragen voor een in de achtertuin te bouwen schuur. Weer blijkt de Beschermde Soorten Indicator een hobbel. Niet alleen vanwege dat intekenen van de locatie (opnieuw ligt de woning schuin), ook vanwege de aard van de te verrichten werkzaamheden. Je moet die selecteren uit een lijst waarin uitgebreidere omschrijvingen niet volledig op het scherm leesbaar zijn. ‘Bouwwerk voor een infrastructurele of openbare v’ staat er dan bijvoorbeeld raadselachtig. Ook is die lijst niet geïnspireerd op het taalgebruik van de burger. Naar ‘schuur’ zoek je vergeefs. ‘Nieuw gebouw bouwen’ dan maar.

Hier wreekt zich ook dat rijk en gemeenten deels dezelfde vragen aan de burger hebben, die dus ook twee keer in de vragenbomen terechtkomen. Of het een bouwwerk met een dak betreft, hoeveel bouwlagen het heeft en wat de hoogte wordt – het moet allemaal meerdere keren worden beantwoord. Nodeloos werk.

Het waterschap doet vervolgens een duit in de zak met een reeks vragen in jargon. ‘Gaat u de activiteit “Overige lozings­activiteiten op zuiveringstechnisch werk” uitvoeren?’ staat er dan. Huh? Of deze: ‘Gaat u de activiteit “Steiger, vlonder, visstoep, meerpaal, overhangend bouwwerk plaatsen, verplaatsen, vervangen, onderhouden” uitvoeren?’ Duiding van de vragen ontbreekt. Wat is het verband tussen een visstoep en een te bouwen schuur? Wat is überhaupt een visstoep?

De conclusie uit het opgestelde rapport is dat er ‘waarschijnlijk’ geen vergunning of melding of nodig is voor de bouwactiviteit (omgevingsplan) en de bouwactiviteit (technisch), mits we ons houden aan de bouwvoorschriften. De link naar die voorschriften is dood. Blijkens het antwoord van de DSO kunnen ook hier de te verrichten bouwwerkzaamheden gevolgen hebben voor beschermde dieren of planten rond het huis. Net als bij de Haarlemse zonnepanelen is de slotsom van deze aanvraag dat er ook over de te bouwen schuur contact moet worden gezocht met de gemeente.

3. Kappen boom, Olst-Wijhe

In de voortuin van een vrijstaand huis aan de rand van het dorp Olst willen we een berk kappen. Een van de eerste vragen die het DSO stelt, is of dit binnen of buiten de bebouwingscontour houtkap is. Er popt daarbij spontaan een kaartje op van de provincie Overijssel, met die contouren. Dat biedt weinig houvast. ‘Aan de informatie op deze viewer kunnen geen rechten worden ontleend en deze informatie is illustratief.’ Neem over de contouren contact op met de gemeente, is het verstrekte advies.

In het gebied rond de woning zijn eekhoorns en steenmarters actief. De bast van de berk moet worden nagekeken op gaten van meer dan een centimeter doorsnee, op loszittende stukken schors en op eekhoornnesten. Als die er allemaal niet zijn, dan is er ‘waarschijnlijk’ geen vergunning nodig voor het kappen. Maar ook hier geldt dat het omhakken van de boom geen beschermde dieren in hun broeds­eizoen mag verstoren. Conclusie is wederom: ‘Neem contact op met uw gemeente om te weten wat u moet doen.’

4. Dakkapel, Roermond

Tot slot willen we in Roermond een dakkapel plaatsen aan de voorkant van een woning. Het leidt tot keuzestress in het DSO. ‘Dakkapel plaatsen, vervangen of veranderen’, ligt als te kiezen werkzaamheid het meest voor de hand. Mag je als aanvrager dan de optie ‘Dakkapel plaatsen in de provincie’ negeren? Of deze nogal mysterieuze variant: ‘Dakkapel voor acceptatie tests’?

Ook hier is het, nadat alles in ingevuld, de natuur die dwarsligt. In de omgeving van het huis komt de beschermde teunisbloempijlstaart voor, een vlinder die zich graag bevindt in de buurt van de teunisbloem en het harig wilgenroosje. Wie deze planten in de tuin heeft, moet met de aanwezigheid van de vlinder rekening houden. Dat betekent opnieuw contact zoeken met de gemeente over wat dat betekent voor de werkzaamheden.

’s Middags gaat de testomgeving voor geplande werkzaamheden op zwart. Maar als we de volgende ochtend nog iets over de dakkapel willen checken, blijkt het systeem nog altijd uit de lucht. ‘Op dit moment zijn er problemen met het indienen van aanvragen. Onder andere de activiteiten ontbreken waardoor indienen van een aanvraag niet mogelijk is. Wij werken aan een oplossing. Excuses voor het ongemak.’ Hopelijk is dit geen voorbode voor de stabiliteit van het nieuwe digitale stelsel.

Conclusie

Wie een vergunning aanvraagt voor een veel voorkomende activiteit als een schuur bouwen of een dakkapel, moet in de praktijk nog steeds contact zoeken met de gemeente. Door de afzonderlijke input van de overheidslagen in het DSO kent het systeem nogal wat dubbele vragen. De cartografie van de Beschermde Soorten Indicator kan gebruikersvriendelijker, net als de daar gehanteerde lijst met omschrijvingen. De waterschappen bedienen zich van onbegrijpelijke taal. Al met al betekent het dat het digitale loket voorlopig nog zwaar leunt op advieswerk van gemeenten. 

Lees de test van het DSO ook in BB22 (inlog).