Droogte vereist ruimtelijk ingrijpen

De Rijn staat lager dan in 2018, de scheepvaart wordt ernstig gehinderd. Vissen hebben het moeilijk door gebrek aan water in beken en lijden onder de hoge watertemperaturen. In de bossen lijkt het wel herfst. En de laatste weken neemt ook de verzilting in het westen sterk toe. Het is het vierde droge jaar in de laatste vijf jaar.

Nieuwe realiteit

‘Tot voor kort zei ik ‘misschien gaan we dit vaker zien, maar tegenwoordig laat ik het woordje ‘misschien’ weg’, zegt dijkgraaf van hoogheemraadschap van Rijnland Rogier van der Sande, tevens voorzitter van de Unie van Waterschappen. ‘Extreem weer is de nieuwe realiteit.’ Van der Sande ziet nog kansen voor de waterschappen. “Bijvoorbeeld in de aanleg van meer retentiebekkens en klimaatbuffers om zowel de wateroverlast als de droogte het hoofd te bieden. Dit vergt van waterschappen een meer assertieve rol in de ruimtelijke ordening.’

Aan de slag

Bij adviesbureau Sweco ziet directeur water Alex Hekman dat waterschappen en provincies worstelen met het zoeken naar een nieuwe balans tussen water vasthouden en water afvoeren. ‘Cruciaal vind ik dat waterschappen en provincies nu serieus aan de slag zijn met dat ene zinnetje uit het regeerakkoord ‘water en bodem moeten sturend zijn in de ruimtelijke planvorming.’ Het zinnetje levert Sweco veel werk op. ‘Overal moet beleid worden geherformuleerd, het verschilt van landschapstype tot landschapstype.’

Hard oordeel

Want de ruimtelijke ordening sluit op veel plaatsen niet aan op het watersysteem. ‘De afgelopen vijftien jaar was er geen centrale regie op de ruimtelijke ordening’, constateert Hekman. De grenzen van het bodem- en watersysteem worden daardoor nu op veel plekken overschreden, is zijn harde oordeel. ‘Watervoorraden worden uitgeput, de bodem daalt en de natuur verdroogt’, zegt hij.

Centrale regie

Ook Rogier van der Sande denkt dat centrale regie kan helpen om concreet beleid te maken en uit uit te voeren. ‘De brandveiligheidsnorm is immers ook nationaal’, zegt hij. ‘De nu nog facultatieve watertoets die gemeenten wijst op zwakke punten in het watersysteem zou verplicht moeten worden. Ook landelijke regels voor klimaatrobuuste nieuwbouw zijn welkom. Ze zouden in het Bouwbesluit moeten worden verankerd. Er zijn intussen voldoende mogelijkheden om in nieuwbouw te besparen en bijvoorbeeld douchewater te hergebruiken als toiletwater.’

Mooie arrangementen

Hekman verwacht mooie arrangementen tussen rijk en regio. ‘We moeten voorkomen dat we nu met veel geld, stoom en kokend water het stikstofprobleem vlot trekken en daarmee de stop op tal van bouwprojecten opheffen. En dat we in 2027 met de beoordeling van de waterkwaliteit in de Kaderrichtlijn Water een volgende bouwstop over ons afroepen. Soms heb ik er een hard hoofd in, want op dit moment verhardt de tegenstelling tussen landbouw en natuur alleen maar.’

In samenhang

Van der Sande heeft iets soortgelijks ingebracht in het gesprek tussen de waterschappen en bemiddelaar Remkes. ‘Het stikstof-natuur-dossier is politiek urgent geworden na een gerechtelijke uitspraak. Dat kan in 2027 opnieuw gebeuren. We moeten het stikstof/natuurdossier oplossen in samenhang met waterkwaliteit en waterkwantiteit.’