Het gevaar van de doorbouwakkoorden

Het aantal vergunde bouwvergunningen daalt in de Randstad. In Amsterdam zelfs met ruim 40 procent tegenover anderhalf jaar geleden. De gemeenten Rotterdam en Amsterdam kondigden een Doorbouwakkoord aan voor de realisatie van voldoende bouwlocaties en het bouwen van meer betaalbare woningen. Ook worden andere maatregelen genomen die ontwikkelaars een zetje in de rug geven om door te blijven bouwen.

De doorbouwakkoorden mogen natuurlijk niet ten koste gaan van duurzaam en toekomstbestendig bouwen. De bouwsector is goed voor 40 procent van de wereldwijde CO2 uitstoot, en moet haar uitstoot drastisch verminderen; niet alleen tijdens de bouw, maar ook bij het gebruik (energie) en later kunnen terugwinnen van bouwmaterialen. Met de kennis van de bouwleverancier, ontwikkelaars, architecten, bouwers, gemeenten en kennisinstellingen hoeft doorbouwen niet te leiden tot minder duurzaam bouwen.

Duurzaam bouwen vergt ketensamenwerking. Met industrieel bouwen kunnen woningen sneller en goedkoper worden gebouwd. Modulaire bouwmethoden zijn nodig om sneller en met minder mensen te kunnen bouwen bij hoogbouw, laagbouw, renovaties en uitbreiding van gebouwen (bijvoorbeeld bij optoppen). Industrieel bouwen maakt bouwprocessen en bouwplaatsen duurzamer. Duurzaamheid en efficiëntie kunnen hand in hand gaan door de nieuwe duurzame geïndustrialiseerde bouwmethoden, biobased, lage emissie materialen en circulaire principes toe te passen.

Er zijn voldoende biobased bouwstoffen die we in Nederland kunnen telen zoals hout en vezels. Ontwerpers ontwerpen nu al met deze materialen. Het Nieuwe Normaal is inmiddels een gedragen standaard met haalbare circulaire voor gebouwen.

Emissieloos bouwen en transporteren kent geen geheimen meer. De techniek is beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar. Voor het laden van elektrische voertuigen en werktuigen zijn, ook bij netcongestie, de nodige oplossingen. Voor het duurzaam en efficiënt regelen van het transport zijn er bouwlogistieke oplossingen en is bekend welke data ketenpartners moeten uitwisselen voor een naadloze planning.

Er zijn nu woningen nodig. En er is nu meer duurzaamheid nodig; minder fijnstof, minder CO2, minder stikstof en een rem op de klimaatverandering. Voor het in de praktijk toepassen van de product- en procesoplossingen zijn nog vijf zaken nodig om tot een integraal werkende aanpak te komen in: de ontwikkeling van een ecosysteem voor biobased en circulaire bouwmaterialen en de toepassing ervan, de logistiek bij industrieel prefab bouwen, de rol van logistieke bouwhubs in de regio, een digitaal ecosysteem voor afstemming tussen ketenpartners en een actieve rol van de gemeenten bij bouwplannen. Zet daar nu de schouders onder.

De rol van de gemeente bij innovatie in de bouwketen begint al vroeg. De ontwikkelaar maakt een begroting op basis van de kosten van bouwen en de grondprijzen. Die loopt vervolgens tegen een langdurig ontwerpproces en gemeentelijke procedures aan en in de tussentijd stijgen de kosten verder. De Amsterdamse raadsleden van Renssen (Groen Links) en Minderhoud (PvdA) pleiten daarom voor versnellen en versimpelen.

In een initiatiefvoorstel stellen zij daarom ook een speciale Amsterdamse bouwtafel voor: een overleg waarbij alle partijen aanzitten en per project gekeken wordt naar alle haken en ogen. Daarbij wordt aan partijen gevraagd de boeken te openen en op basis van vertrouwen met elkaar beslissingen te nemen. Volgens Van Renssen en Minderhoud staan marktpartijen daarvoor open, zeker als zo’n bouwtafel uiteindelijk leidt tot minder overleg. ‘Dan hoef je als projectontwikkelaar niet langs allemaal loketjes, van duurzaamheid tot omgevingsvergunning, maar kom je in één keer ieder­een tegen.‘

Hoewel er al veel product- en procesoplossingen zijn voor sneller en duurzamer bouwen, is door de veelheid aan partijen de optimalisatie van de bouwprocessen vooral nog een governance- en coördinatievraagstuk. De overheid kan bij bouwplannen een belangrijke sturende rol spelen. De eerste stap in de benadering is het creëren van een gezamenlijke visie op sneller en duurzamer bouwen en de uitwerking ervan in doelen voor gebiedsontwikkeling, de gronduitgifte en later werkafspraken over een duurzame uitvoering.

De product- en procesoplossingen voor duurzaam en toekomstbestendig bouwen liggen klaar. De doorbouwakkoorden biedt de kans voor innovatieve lokale living labs om die oplossingen in de praktijk toe te passen en daarvan samen veel te leren. Haastige spoed is zelden goed.

Walther Ploos van Amstel, wetenschappelijk directeur CoE City Net Zero, Hogeschool van Amsterdam