De regionale kracht van de RES 

Schaf de RES’en af en wel onmiddellijk, betoogde Friso de Zeeuw in een column op deze site. Hij ziet slechts vage bestuurlijke verantwoordelijkheid en beroerde gevolgen voor de ruimtelijke ordening. Directeur NP RES Kristel Lammers is het geheel met hem oneens en reageert via onderstaand ingezonden stuk.  

Aan de regionale verbindingstafel in RES-regio’s is inderdaad niemand de baas. In de besluitvorming uiteraard wel: besluiten worden genomen in het huis van Thorbecke. Zo is dat altijd al geregeld in de RES’en. Niks is vaag over wie bestuurlijk verantwoordelijk is. 

Maar aan de voorbereidende regionale tafel werken partijen gelijkwaardig samen, ieder vanuit eigen rol en verantwoordelijkheid. Dat doen ze zodat ze weten wat er in buurgemeenten en bij andere partijen gebeurt. De mensen aan die tafels zien namelijk dat ze elkaar in de praktijk hard nodig hebben. Het stroomnet houdt zich tenslotte niet aan bestuurlijke grenzen. En je zal toch moeten afstemmen wie nu welke warmtebron gebruikt en op wiens grondgebied een nieuw onderstation komt. Of hoe de participatie georganiseerd gaat worden over onderwerpen die ook inwoners van je buurgemeente of -provincie raken, en ga zo maar door.

Maar degenen die niet aan tafel zitten, zijn zich van dit soort praktische noodzaak blijkbaar minder bewust. Terwijl de ervaring leert dat als je elkaars perspectief niet kent, de ruzies nog veel eerder geboren worden. Alleen gebeurt dat dan nogal eens officieel: bestuurslagen gaan elkaar brieven schrijven in plaats van elkaar te spreken, of erger, voeren rechtszaken met elkaar.

Waarom zou je dat willen? Wat is er zo erg aan verbindingen zoeken om misverstanden te voorkomen? Tot nu toe leverde het werk in de 30 RES-regio’s vooral veel gedeeld eigenaarschap op bij de partijen aan tafel. Problemen lagen en liggen óp tafel, en niet eronder. Dat de 35 TWh in 2030 gehaald gaat worden, komt niet uit de lucht vallen. 

Inmiddels gaat het gesprek over hoe het decentrale deel van het toekomstig energiesysteem te organiseren. Wie kan waaraan bijdragen? Waar zien we kansen en waar belemmeringen in ons gebied?  Daar wordt over gesproken omdat energie een cruciale rol speelt in de leefomgeving: energie is nodig om te wonen, te werken en te reizen, zowel nu als in de toekomst. Energievragers, zoals woningbouw en de verduurzaming van bedrijven, merken dat toegang tot en het kunnen gebruiken van elektriciteit niet langer vanzelfsprekend is. Het opwekken van duurzame elektriciteit kan niet meer los worden gezien van het gebruik, de opslag en het transport van energie. Betaalbaarheid, beschikbaarheid, leveringszekerheid, energie onafhankelijkheid: het is allemaal onderdeel van dezelfde beweging. En dat staat soms op spanning met elkaar. 

Want of je nu samenwerkt of niet, dat voorkomt sowieso niet de fricties die er kunnen zijn tussen gemeenten en provincie. Omdat overheden vanuit het huis van Thorbecke nu eenmaal andere rollen, taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden hebben. Het verschil is dat de besluiten van provincies en gemeenten in de RES-regio’s genomen zijn in het volle besef hoe die besluiten de buurgemeenten en andere partijen raken en beïnvloeden. 

Er is nog een andere punt van belang in het denken over duurzame energieopwek op land. Een ander perspectief dan het ‘hagelslag’-punt dat Friso de Zeeuw aanstipt. Want waar komt onze energie de komende vijftien jaar eigenlijk vandaan, zo lang er nog geen kerncentrales zijn, de aardgaskraan dicht is, we minder afhankelijk willen zijn van het buitenland en wind op zee ook minder snel gaat? Wat betekent dat voor onze woningbouwopgave, de economische ontwikkeling? En is er ook besef dat opwek dichtbij de vraag juist netcongestie vermindert en het aantal kabels en hoogspanningsmasten in het landschap beperkt? 

Let wel: aan de regionale tafel gaat het om het samen zorgvuldig bijeenbrengen van ál deze perspectieven in het gebied. Én gezondheid, én landschappelijke waarde, én netcongestie, én rechtvaardigheid, én toegang tot energie. Alle perspectieven op tafel. En ja dat mag schuren, want het zijn geen makkelijke afwegingen. Maar in elk geval worden de uiteindelijke besluiten dan genomen door provincie en gemeenten met álle kennis en informatie op tafel.

Het is daarom hoog tijd dat juist de mensen die in de praktijk werken het hoogste woord hebben. Dat zijn de lokale bestuurders, netbeheerders, professionals, ondernemers, burgers en energiecoöperaties die uit alle macht ervoor proberen te zorgen dat er energie is voor iedereen: nu en in de toekomst.

Kristel Lammers, directeur NP RES