Coronakansen

In de Volkskrant van 7 mei werd de voorzitter van het Veiligheidsberaad geïnterviewd over corona en veiligheid. Hem werd gevraagd of er een nieuwe samenleving ontstaat na de coronacrisis, met minder vliegen en meer videovergaderen. Zijn antwoord triggerde mij.

‘Als het vaccin er is, gaan we en masse weer terug naar de situatie van voor de crisis. Mensen zijn conservatief in hun gewoonten. Ik denk dat we teruggaan naar de oude orde die we samen hebben opgebouwd. Neem al die mensen die nu beeldvergaderen. Dat is toch dodelijk vermoeiend. Ik ga na de crisis weer lekker handen schudden en knuffelen. Kom op, zeg, ons leven voor de coronacrisis was toch fantastisch!’ Ik hoor het vaker.

Maar was ons leven zo fantastisch? Het programma Tegenlicht ging deze week over Venetië. Het toerisme heeft de inwoners uit de stad verjaagd. Er wonen nu nog 53.000 inwoners. Dat waren er in de jaren vijftig 175.000. De stad ontving gemiddeld 82.000 toeristen per dag. Inwoners vinden dat de stad een pretpark is geworden en hun cultuur een toneelstuk. Dat is op veel plaatsen gaande, ook in ons land. Hoe fantastisch is dat?

De coronacrisis maakt de effecten zichtbaar van onze economie en levensstijl. De toppen van de Himalaya waren weer eens te zien. De lucht boven China was even blauw. We hebben 3 aardbollen nodig voor ons fantastische leven. Volgens Kees Klomp, een voormalig marketingadviseur van grote bedrijven die het roer om heeft gegooid, moeten we daarom weer mens worden in plaats van homo economicus.

Welvaart, welbevinden en welzijn moeten een gelijke plek hebben in een samenleving, wil die ook gezond zijn voor een mens. Interessant is dat als straks de gemeenteraad bij het vaststellen van het omgevingsplan in ieder geval rekening moet houden met gezondheid. Wat is een gezonde leefomgeving? Kan dat met onze levensstijl?

Op de radio was een discussie over de economische steunmaatregelen. Gezondheid is belangrijk, maar de economie ligt plat. Hoe nu verder? Bedrijven zijn bang dat ze het niet redden. De evenementenbranche ziet het heel duister in. Grote en kleine bedrijven, boeren, burgers en buitenlui, Jan en Alleman houden de hand op bij de overheid. Maar andere bedrijven hebben gouden tijden. Het moederbedrijf van AH bijvoorbeeld heeft enorme winst behaald. Menig bordspellenverkoper heeft de tijd van zijn leven.

De rol van de overheid is in de parlementaire stukken bij de Omgevingswet beschreven als ‘krachtig waar nodig, op afstand waar mogelijk’. De bedoeling was om op afstand te komen. Corona gooit nu roet in het eten. Moet en kan de overheid wel ieder bedrijf overeind houden? Of moet dat beperkt blijven tot noodzakelijke bedrijven? In de discussie werd de bloementeelt genoemd als iets waar we best zonder kunnen.

Geopperd werd dat steun zou kunnen afhangen van hoe innovatief een bedrijf is. Want innovatieve bedrijven kieperen nu om, omdat al hun spaargeld in het bedrijf zit en ze geen reserves hebben. Juist die bedrijven zijn nodig bij alle transitieopgaven. Ik dacht meteen aan de maatschappelijke doelen van de Omgevingswet. Kunnen die dienen als criteria voor steun?

Dan is er steun voor activiteiten die een verbetering van het leefmilieu opleveren en bijdragen aan bewoonbaarheid, een veilige en gezonde leefomgeving, een duurzame ontwikkeling en de intrinsieke waarde van de natuur. Dat kan voor sommige bedrijven fataal zijn. Voor anderen is het de opsteker waar ze al jaren op zitten wachten. Voor weer anderen is het een stimulans om te veranderen.

Het leverde me heel wat discussie op met mijn vriendinnen. Lastig dus voor wie hierover moet beslissen. De Omgevingswet gaat over de vraag hoe de kwaliteit van de leefomgeving en onze activiteiten met elkaar in balans zijn te brengen. Die balans was zoek. De processierups lijkt bijvoorbeeld niet te bestrijden. Hulp kan komen van vliegen, wespen en vogeltjes. Maar die komen niet af op Engels raaigras, grind en bestrating. Beplanting en gezondheid van mensen hangen nog meer samen dan we al dachten.  

Corona roept de anderhalvemeter-economie in het leven. Ook dat is een claim op de fysieke leefomgeving. Gaan we de hoogte in, omdat we niet allemaal op de begane grond een plek vinden? Krijgen we eenrichtingsverkeer in gebouwen? Kunnen we allemaal tegelijk naar een supermarkt? Komen er buiten wachtplekken, bijvoorbeeld bij ziekenhuizen? En last but not least, kunnen we wel dieren houden zoals we deden?

Corona maakt het verband zichtbaar tussen gezondheid, economie en fysieke leefomgeving. De balans van de Omgevingswet is ook de balans die nodig is om corona aan te kunnen. Ons fantastische leven was niet in balans. We worden dus uitgedaagd om een nieuwe fantastische levensstijl te ontwikkelen. Eentje waar onze kinderen, kleinkinderen en hun kinderen ook blij mee zijn. Gaat de overheid daarbij voorop?

Trees van der Schoot
Lees hier meer columns van Trees van der Schoot