CDA domineert kandidatenlijsten

Het CDA heeft zeshonderd kandidaten op de been gebracht voor een bestuursfunctie bij een van de waterschappen. In totaal hebben zich drieduizend belangstellenden kandidaat gesteld. Een op de vijf gegadigden komt dus van CDA-huize. Er zijn ongeveer vijfhonderd zetels te vergeven.

Bij 24 van de 26 waterschappen doet het CDA mee onder zijn eigen naam. Voor de Limburgse waterschappen Roer en Overmaas en Peel en Maasvallei zijn op initiatief van de christen-democraten negen lokale lijsten samengesteld met als overkoepelende naam Waterbelang. Op deze manier zijn ‘partijen’ ontstaan als Waterbelang Roerstreek, Waterbelang Westelijke Mijnstreek, Waterbelang Maastricht, Waterbelang Venlo en Waterbelang Venray en Maasduinen.

Door de lijsten te koppelen wordt voorkomen dat bij het verdelen van eventuele restzetels stemmen verloren gaan. Alleen al in Limburg heeft het CDA op deze wijze 174 kandidaten gemobiliseerd, op een totaal van nog geen 290 verkiesbare bestuurders. De door het CDA gekozen constructie is toegestaan op basis van de Kieswet. Dit tot verdriet van andere partijen. De VVD heeft gesproken van ‘kiezersbedrog’, de SP van ‘volksverlakkerij’.

Dieudonné Akkermans, burgemeester van Echt-Susteren en voorzitter van het CDA Limburg, is het niet met de kritiek eens. ‘Natuurlijk’, erkent hij, ‘wij hebben gezocht naar een slimme constructie om zoveel mogelijk invloed uit te oefenen. Dat doet toch iedereen? Maar we opereren met open vizier; de verkiezingsprogramma’s en namen van alle kandidaten zijn bekend. Dan kan je niet spreken van kiezersbedrog. Bovendien is het CDA-gehalte op de lijsten van Waterbelang weliswaar hoog, maar het zijn niet uitsluitend CDA-mensen die er op staan.’

De Waterbelang-lijsten opereren onder de vlag van een stichting, waarvan de Limburgse oud-CDA-gedeputeerde Jean Bronckers voorzitter is. Ook de andere bestuursleden zijn CDA’ers. Volgens de uitleg van Akkermans heeft het CDA Limburg de verkiezingsdeelname op deze manier overgedragen aan ‘het maatschappelijk middenveld’. De gekozen opzet draagt naar zijn mening bij aan ‘de spreiding van macht en functies’.

‘We hoeven als CDA niet overal een claim op te leggen’, meent Akkermans. ‘Het gaat niet om het CDA, maar om het behartigen van de belangen van het water. Daarom hebben we ons vooraf afgevraagd: is dit iets voor een landelijke partij, of moet dit van onderop komen? In feite hebben we gekozen voor een regionale vertaalslag van het districtenstelsel.’

Zuiver water

De lijsten van Waterbelang zijn niet de enige nieuwkomers die meedoen. Ook de Algemene Waterschapspartij (AWP) is speciaal opgericht met het oog op de komende verkiezingen. Onder de slogan ‘AWP: zuiver water’ doet de partij een gooi naar bestuurszetels bij 22 van de 26 waterschappen. In totaal zijn volgens de partij ruim tweehonderd kandidaten beschikbaar.

De AWP afficheert zichzelf als ‘de enige onafhankelijke landelijke partij’ bij deze verkiezingen. ‘Andere partijen zijn gebonden aan de politiek, dienen een lokaal belang of worden vanuit één belang door politieke partijen ondersteund’, meent voorzitter Peter Vonk.

De Algemene Waterschapspartij komt voort uit zittende bestuurders van waterschappen. Belangen moeten volgens de partij ‘deskundig en zakelijk’ tegen elkaar worden afgewogen. ‘Wij willen dat de politiek uit het waterschapsbestuur blijft. Geen politieke spelletjes met onze kernwaarden.’

Niet onafhankelijk, maar ook niet politiek gekleurd, is Water Natuurlijk, ‘de groene waterschapspartij met hart voor blauw’, waarop in het hele land kan worden gestemd. Water Natuurlijk wordt gedragen door onder meer provinciale milieufederaties, Sportvisserij Nederland, de Vlinderstichting, de Waddenvereniging en Natuurmonumenten. Waar het CDA zeshonderd kandidaten inbrengt, heeft Water Natuurlijk voor heel Nederland 368 kiesbare mannen en vrouwen op de lijst staan. In Zuiderzeeland doet de partij overigens mee onder de naam van het in Flevoland al langer bestaande Water, Wonen en Natuur.

Veel partijen die aan de verkiezingen meedoen, concentreren zich op een lokaal of ander deelbelang. De Islamitische Partij Nederland liep overigens in Schieland en Krimpenerwaard verkiezingsdeelname mis doordat de ingediende kandidatenlijst niet aan de vereisten voldeed. In Velt en Vecht slaagde de Drentse Ouderenpartij er wel in om een rechtsgeldige kandidatenlijst te overleggen, evenals bijvoorbeeld Lagere Lasten Burger bij het Wetterskip Fryslân, de Stichting Krimpenerwaard op de Kaart in Schieland en Krimpenerwaard, en Rijdend Nederland, de Socialistische Waterschapsvereniging en Eigen Woning en Water! in Amstel, Gooi en Vecht. In Reest en Wieden meldde zich de Noord-Nederlandse Duikfederatie. In Rivierenland, Veluwe en Vallei en Eem schreef de Vereniging Kleine Kernen Gelderland zich in. Inwoners van het werkgebied van Brabantse Delta kunnen stemmen op onder meer de Tilburgse Volkspartij, die ook meedoet in De Dommel.

In de Hollandse Delta nemen relatief veel lokale en regionaal gekleurde lijsten deel aan de verkiezingen. Zo kan worden gestemd op onder meer de Waterschapspartij Hollandse Delta, op Hollandse Delta Natuurlijk en op de Huurdersvereniging IJsselmonde. Daarnaast is het mogelijk om te kiezen voor de Samenwerkende Lokale Partijen. De enige partij die is genoemd naar de lijsttrekker, is te vinden in Rijnland: Lijst Wil van Aken.

Werkgevers

Werk aan Water, een initiatief van de werkgeversorganisatie VNO-NCW Noord, doet mee bij vijf noordelijke waterschappen: Fryslân, Hunze en Aa’s, Noorderzijlvest, Velt en Vecht en Reest en Wieden. Hierbij worden kandidaten ingezet als Pieter Hofstra (Eerste-Kamerlid VVD), Frans Jaspers (lid raad van bestuur Universitair Medisch Centrum Groningen, voormalig Statenlid PvdA Groningen) en Tine Bijstra-De Vries (oud-voorzitter VVD-Statenfractie Friesland).

Opvallend bij Groot Salland is de deelname van de lijsten Hengelsport Zwolle en Hengelsportvereniging, allebei overigens met maar één kandidaat op de lijst. Gevoegd bij de door Sportvisserij Nederland gesteunde partij Water Natuurlijk, betekent dit dat in Groot Salland kan worden gestemd op drie groeperingen die zijn gelieerd aan de hengelsport.

In het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier kan worden gestemd op vertegenwoordigers van de Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond (KNSB), die ook leden van de Nederlandse Kanobond op de lijst hebben staan. ‘Wij werken al geruime tijd samen met de kanobond om de waterwegen begaanbaar te houden’, zegt vice-voorzitter Hans Brandt van het KNSB-gewest Noord-Holland en Utrecht in een toelichting. ‘Droge voeten, hoge dijken en veiligheid; dat weet iedereen wel. Maar wij willen ook kunnen schaatsen en kanoën zonder dat je overal dammen tegenkomt, of bruggen waar je niet onderdoor kan’, aldus Brandt, die tweede staat op de kandidatenlijst. Lijsttrekker en mede-KNSB’er Toon Steltenpool zit op dit moment als ingezetene in het waterschapsbestuur. ‘We hoeven als CDA niet overal een claim op te leggen’ 

Geborgde zetels

Bij de waterschapsverkiezingen kan slechts een deel van de bestuursleden worden gekozen. De overige bestuurders nemen plaats op ‘geborgde zetels’. In de Waterschapswet is bepaald dat elk waterschapsbestuur minimaal zeven en maximaal negen geborgde zetels telt. Deze zijn gereserveerd voor het bedrijfsleven, agrariërs en natuurbeheerders. De provinciebesturen hebben de verdeling van de geborgde zetels vastgelegd in zogeheten waterschapsreglementen. De bestuurders voor de geborgde zetels worden geselecteerd en benoemd door de Kamers van Koophandel, land- en tuinbouworganisatie LTO en het Bosschap.

Kort geding tegen verkiezing

Op 3 november dient een kort geding over de procedure bij de waterschapsverkiezingen. Er wordt via de post gestemd, met gecodeerde biljetten die zouden kunnen worden gekoppeld aan persoonsgegevens. De actiegroep ‘Wij vetrouwen stemcomputers niet’ stelt dat het stemgeheim in gevaar is en eist een nieuwe procedure. Hoogheemraadschap Rijnland is als eerste gedagvaard. De actiegroep overweegt ook rechtszaken tegen de andere waterschappen te beginnen. De groep stelde eerder problemen met stemcomputers aan de orde.