Burgers beter in beweging krijgen
Burgers in sociaal-maatschappelijk achterblijvende buurten krijg je vaak moeilijk aan het sporten. In Vinkhuizen lukte het wel.
Inwoners fysiek actiever maken? Dan heb je meer nodig dan mooi openbaar groen. Zelfs met fitnesstoestellen in het park ben je er niet. Dat merkte de gemeente Groningen in de wijk Vinkhuizen, waar weinig buiten werd gesport, gewandeld en gefietst.
Living lab
Dat lag niet aan het groen, aldus bewegingswetenschapper Berry van Holland. ‘Er lag al een mooi park met een skatebaan en best wat ruimte om te bewegen’, zegt hij. Vanuit de Hanzeschool Groningen startte hij in 2020 samen met de gemeente Groningen een living lab om de wijk beweegvriendelijker te maken. Eerdere pogingen om het park meer open te gooien, met speelattributen en een outdoor fitnesspark, waren tevergeefs geweest.
Netwerk
Van Holland en zijn collega’s gingen in Vinkhuizen aan de slag met een subsidie van ZonMw en Sportinnovator om sport en bewegen in gemeenten te stimuleren. Maandenlang wandelden Van Holland en een collega door de wijk, steeds in gesprek met een of twee bewoners. ‘We legden contacten via het Huis voor de Sport Groningen en bouwden zo een netwerk op. Tijdens een wandeling vroegen we wat de bewoners in de wijk qua bewegen zouden willen verbeteren en we namen van foto’s van plekken die ze mooi vonden of juist niet.’
Kunstobjecten
Na een stuk of veertig gesprekken keken de onderzoekers welke thema’s vaak terug waren gekomen en bespraken ze dat weer met groepjes bewoners. Vooral ouderen waren wel geïnteresseerd in wandelroutes door de wijk. Zo ontstond het idee van een ruim vijf kilometer lange route langs allerlei kunstobjecten in de wijk. Van Holland: ‘Die wordt waarschijnlijk gemarkeerd met stoeptegels, waar nu een ontwerp voor in de maak is.’
Je moet mensen helpen om er gebruik van te maken en hen dat niet zelf laten uitzoeken.
Kaartje
Er komt ook een kaartje met informatie over de kunstobjecten en er zitten gegidste wandelingen in de pijplijn. Dat is wel nodig, zegt Van Holland. ‘Om veranderingen in de infrastructuur succesvol te laten zijn, moet je ook iets doen aan het aanbod en de organisatie daaromheen. Je moet mensen helpen om er gebruik van te maken en hen dat niet zelf laten uitzoeken.’
Enthousiastelingen
Dat de bewoners zelf veel hebben meegedacht, zal voor het gebruik en draagvlak van de kunstroute straks ook helpen, denkt Van Holland. ‘In wijken met hoge opleidingen en hoge salarissen stappen mensen zelf naar de gemeente als ze iets anders willen. In zo’n wijk als deze gaat dat net anders. Dan moet je het hebben van een paar enthousiastelingen.’
Procesmatig
De ietwat experimentele aanpak is wél tijdrovend en soms lastig voor een gemeente, waarschuwt hij. ‘Een gemeente denkt vaak projectmatig: na zo veel weken moet een product zijn opgeleverd. Wij gaan meer procesmatig te werk: we moeten deze stappen doorlopen en we zien wel waar het op uitkomt.’ In andere gemeenten leidt de aanpak tot andere aanpassingen in de infrastructuur. ‘Zoals een pumptrack’, zegt Van Holland. ‘Een fietscrossbaantje waar je op kleine fietsjes al pompend overheen kunt fietsen. Dat is onder de jeugd heel populair.’
Vier aanknopingspunten voor gemeenten
Hoogleraar planologie Erwin van der Krabben ziet voor gemeenteambtenaren verschillende ‘haakjes’ om bewegingsprojecten aan op te hangen.
Omgevingswet: De Omgevingswet verplicht gemeenten straks om in hun ruimtelijke plannen aandacht te besteden aan gezondheid, met name aan preventie. Gemeenten hebben dit nu al opgenomen in hun omgevingsvisie. Uitwerking daarvan moet plaatsvinden in ruimtelijke plannen.
Nieuwbouwkaders: Gezondheid zit vaak nog niet verwerkt in kaders waaraan plannen van projectontwikkelaars aan moeten voldoen. Bij de aanbesteding van nieuwe gebiedsontwikkelingen moet gezondheid één van de kaders worden, naast bereikbaarheid, natuur-inclusiviteit, betaalbaarheid en energieneutraliteit.
Projectontwikkelaars: Zij zijn hier wel mee bezig en proberen het onderdeel te maken van nieuwbouwprojecten, maar dan hebben zij feiten en kennis nodig over wat bijdraagt aan een gezonde leefomgeving. Je kunt met hen in gesprek en voorbeelden aanreiken.
Grondbedrijf: De kosten die horen bij een gezonde leefomgeving moet je ook kunnen verhalen op de gemeentelijke grondexploitatie. Dat is niet gemakkelijk, want ook andere kosten van publieke infrastructuur moeten verhaald worden. Maar het moet zeker op de agenda van de planeconomen van gemeenten.
Lees het hele verhaal deze week in BB22 (inlog)
Alsof projectontwikkelaars hiermee bezig zijn. Yeah right.