Bezuinigen is knopen doorhakken

 Afgesproken is namelijk dat ze tijdens het onderzoek geen taboes hoeven te respecteren. Van ontslagrecht tot hypotheekrenteaftrek: alles mag ter discussie staan. Het is een exercitie die in Den Haag nog nooit is vertoond.

De ambtelijke werkgroepen doen hun werk met het oog op de komende jaren. Zodra de economie aantrekt, zo maakte het kabinet op Prinsjesdag bekend, zal er fors moeten worden bezuinigd om de overheidsfinanciën weer op orde te krijgen. De werkgroepen brengen daarvoor per beleidsterrein de bezuinigingsopties in kaart.

Volgens critici schuift het kabinet hiermee de zaken voor zich uit. Ik ben het daar voor een deel mee eens. Op zich is het wel verstandig om bij bezuinigingen van zo’n draconische omvang (35 miljard euro, een ongeëvenaard bedrag!) de tijd te nemen om goed na te denken. Maar: het is vreemd dat die werkgroepen nu pas aan de slag zijn gegaan. De economische crisis dateert immers niet van gisteren. Het kabinet had zijn ambtenaren veel eerder aan het werk moeten zetten. Ze hadden al maanden aan de slag kunnen zijn. De regering had dan op Prinsjesdag zelf de eerste richting kunnen aangeven. En daarmee en passant kunnen laten zien dat regeren niet vooruitschuiven is, maar vooruitzien.

Bezuinigen kan grosso modo op twee manieren: met de botte bijl of met de kaasschaaf. Bezuinigen met de kaasschaaf kan nu niet – en het moet ook niet. Knopen doorhakken, echte keuzes maken, dat doe je doorgaans met de bijl, en niet met de schaaf. Velen voelen dat aankomen, en zijn nu al bezig om piketpaaltjes te slaan: tot hier en niet verder.

De grote vraag is daarom of de regeringscoalitie durf zal laten zien, als de ambtelijke werkgroepen klaar zijn met hun studies. De interne tegenstellingen tussen de twee grootste regeringspartijen zijn behoorlijk groot. In Duitsland bleek een vergelijkbare coalitie de afgelopen jaren niet in staat geweest om knopen door te hakken. En ook in Nederland is de afgelopen jaren veel op de lange baan geschoven. De twintig onderwerpen zijn potentieel twintig bommen met explosief materiaal voor het voortbestaan van de coalitie. Ik voorspel dat men het over veel zaken oneens zal worden.

Bezuinigingen zijn nodig, laat dat duidelijk zijn. Ik vind dat we de moed moeten hebben om kritisch te kijken naar onze overheidsuitgaven. Heilige huisjes mogen daarbij omver. Maar op een aantal dingen mag per se niet worden bezuinigd. Dat heeft niet te maken met sectorale belangen of piketpaaltjes, maar met de toekomst van Nederland op de lange termijn. Ik denk aan investeringen in onderwijs, in innovatie en onderzoek. En ik denk aan investeringen in energie en klimaat. Onderwijs, onderzoek en innovatie leggen de basis voor de Nederlandse welvaart in de toekomst. Bij investeringen in energie en klimaat, ik heb het op deze plaats al eerder aangegeven, staat nog veel meer op het spel. Het klimaatprobleem is de opgave van de 21e eeuw. Het zal ons nog voor uitdagingen plaatsen als deze recessie én de bezuinigingen allang weer verleden tijd zijn.

Ed Nijpels
Voorzitter ONRI, brancheorganisatie van advies-, management- en ingenieursbureaus