Architecten hekelen service gemeenten

Veel bouwplannen lopen onnodig vertraging op door toedoen van gemeenten. De dienstverlening is ‘slecht’ tot ‘zeer slecht’. Ambtenaren denken ‘niet oplossingsgericht’. Door onderbezetting zijn gemeenten vaak niet in staat om bouwaanvragen goed af te wikkelen. Deze conclusies trekt de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) na een enquête onder zijn achterban. Het onderzoek werd uitgevoerd door het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid. Aan de enquête namen 312 architecten deel. Volgens BNA is sprake van een representatief onderzoek.

Bijna 90 procent van de ondervraagde architecten noemt de gemeentelijke procedures rond bestemmingsplanwijzigingen ‘belemmerend’. Ook de afhandeling en de beoordeling van bouwplannen en bouwvergunningaanvragen leiden tot veel ergernis; 40 procent noemt de dienstverlening op dit punt ‘slecht’ of ‘zeer slecht’. Slechts 11 procent vindt de service ‘goed’.

Ruim 60 procent van de ondervraagden meent dat het ambtelijk apparaat onvoldoende deskundig is. Dit komt met name tot uiting bij bouwaanvragen voor grote of complexe projecten. Ruim 70 procent van de respondenten vindt de behandelend ambtenaren bovendien ‘niet oplossingsgericht en niet in staat om out of the box te denken’.

Slechts 12 procent heeft de ervaring dat bouwvergunningen ‘altijd’ binnen de wettelijk voorgeschreven termijnen worden afgehandeld. In nog geen 20 procent van alle gevallen zouden gemeenten gemaakte afspraken nakomen zonder dat zij hieraan herinnerd hoeven te worden.

Volgens BNA-directeur Marie Hélène Cornips is het onderzoeksresultaat een bevestiging van signalen die architecten de afgelopen tijd hebben gegeven. ‘Het onderzoek is geïnitieerd naar aanleiding van meldingen dat het buitengewoon moeizaam gaat met de dienstverlening bij lagere overheden. Architecten hebben dikwijls echt last van de gebrekkige deskundigheid van het ambtelijk apparaat waarmee zij moeten werken’, zegt de BNA-directeur.

Opmerkelijk is dat kleine gemeenten er in het onderzoek beter vanaf lijken te komen dan grote gemeenten. Van de architectenbureaus die vooral actief zijn in gemeenten tot 50.000 inwoners is 30 procent ontevreden over de dienstverlening. Bij bureaus die werken in grotere gemeenten, loopt dit op naar 44 procent. Kleine gemeenten zijn volgens de BNA minder bureaucratisc en bieden meer ruimte voor overleg en samenwerking.

Tijdrekken

Problemen worden blijkens het onderzoek vooral ervaren bij de toetsing van bouwaanvragen aan het bestemmingsplan, het Bouwbesluit, de brandveiligheid en in mindere mate welstandseisen. Vaak wordt de regelgeving door de ambtenaren anders geïnterpreteerd dan door de architecten. Ook komt het volgens de BNA voor dat gemeenten die kampen met onderbezetting, bouwaanvragen ten onrechte niet-ontvankelijk verklaren ‘om tijd te rekken’. Verder raken geregeld stukken zoek. Als om aanvullende informatie wordt gevraagd, gebeurt dit dikwijls op het allerlaatste moment, zodat de procedure weer meer tijd in beslag neemt.

De BNA pleit ervoor om de bouwregelgeving tot een noodzakelijk minimum terug te brengen. Daarmee neemt de kans op interpretatieverschillen af, waardoor tijdwinst kan worden geboekt. Volgens de BNA is het een groot probleem dat gemeenten door decentralisatie steeds meer taken krijgen. Bovendien is het aantal bevoegdheden verder toegenomen als gevolg van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening. Het rijk moet de instrumenten aanreiken, meent Cornips. ‘Er zijn meer mensen nodig, dus moet er meer geld komen. Verder kan door aanvullende opleidingen de deskundigheid worden bevorderd.’

Weinig aandacht voor architectuur

Volgens de deelnemers aan het BNA-onderzoek heeft slechts 22 procent van de gemeenten ‘altijd of meestal’ aandacht voor goede architectuur. Bij 39 procent van de gemeenten is dit ‘meestal niet of nooit’ het geval. Andere gemeenten hebben soms wel oog voor het architectonisch ontwerp, en soms niet. Volgens vooral de grote architectenbureaus bieden welstandsnota’s te weinig ruimte voor vernieuwing en leiden ze in de praktijk tot middelmatige architectuur. De uitgangspunten in de nota’s zijn volgens de architecten vaak ‘star en behoudend’.

‘Toetsing bouwplan door bedrijfsleven’

De BNA vindt dat architectenbureaus of andere gecertificeerde bedrijven zich moeten gaan bezighouden met de toetsing van bouwplannen aan het Bouwbesluit. Gemeenten kunnen volstaan met een toezichthoudende rol. De BNA pleit ervoor om de zogeheten ‘gecertificeerde Bouwbesluittoets’ wettelijk vast te leggen. Dit sluit aan op een recent advies van een commissie onder leiding van oud- VROM-minister Sybilla Dekker (VVD). Deze commissie pleit voor afschaffing van de technischinhoudelijke toetsing van bouwplannen door gemeenten. De lokale overheid zou kunnen volstaan met toetsing aan welstand en het bestemmingsplan. Dit zou procedures bekorten en gemeenten werk besparen. De bouwleges kunnen dan omlaag.

De Limburgse gemeente Beek heeft kort voor de zomer een proef aangekondigd met de gecertificeerde Bouwbesluittoets. Als bij een bouwaanvraag de toets wordt uitbesteed, geeft de gemeente 10 procent korting op de leges. In het Bouwbesluit zijn technische voorschriften opgenomen waaraan een bouwwerk moet voldoen. Dan gaat het om veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en milieu.