Dijkversterking tussen Pannerdense Waard en Westervoort

In het oosten van Nederland, ter hoogte van de splitsing van de rivieren Rijn en IJssel, ligt een dijk tussen de Pannerdense Waard en Westervoort die het achterland moet beschermen. Bij de periodieke beoordeling bleek dat deze dijk niet meer voldoet aan de aangescherpte waterveiligheidsnormen en het veranderende klimaat. De 11 kilometerlange dijk is daarom opgenomen in het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). De dijkversterking heeft impact op de directe omgeving. Woningen en bedrijven staan dicht op de dijk en in de uiterwaarden bevindt zich kwetsbare natuur als onderdeel van een Natura 2000 gebied. Ook ligt een deel van de te versterken dijk langs het raakvlakproject Rivierklimaatpark IJsselpoort, de herontwikkeling van de wijk Mosterdhof en de beoogde woningbouw in Westervoort Noord.

Via een relationeel contract heeft Arcadis samen met Waterschap Rijn en IJssel de verkenningsfase uitgevoerd. Daarbij is via een gedegen en integraal afwegingsproces getrechterd van een aantal mogelijke en kansrijke alternatieven naar een voorkeursalternatief. Daarmee ligt de wijze van versterken op hoofdlijnen vast.

Stabiliteit en piping

Dat de dijk niet meer voldoet aan de veiligheidsnormen kan verschillende oorzaken hebben, de zogenaamde faalmechanismen. Bij deze dijk is over nagenoeg het gehele traject sprake van twee faalmechanismen: macrostabiliteit binnenwaarts en piping. Het eerste faalmechanisme betekent dat de dijk bij hoogwater aan de binnenzijde wil afschuiven. Bij aanvang van de verkenning hebben we op basis van de nieuwste kennis en inzichten de stabiliteitsopgave fors kunnen verkleinen. Het stabiliteitsprobleem lossen we daar waar mogelijk op door de dijk aan de binnenzijde te versterken met bermen.

Bij piping gaat er water onder de dijk door en neemt dan zand mee waardoor de sterkte wordt aangetast. Om dit te voorkomen worden verticale maatregelen geplaatst, zoals damwanden. We onderzoeken of we met de nieuwste nog in ontwikkeling zijnde kennis voor piping ook deze opgave kunnen verkleinen.

Op enkele plekken in het traject spelen ook andere faalmechanismen een rol zoals bijvoorbeeld de beperkte hoogteopgave tussen de bruggen. Bij de versterking worden maatregelen getroffen om deze problemen te voorkomen.

Waarde in gebied achterlaten

Omgevingsmanagement was voor de verkenningsfase erg belangrijk, mede omdat er strijdige belangen zijn in het gebied. Enerzijds maken bewoners en bedrijven nabij de dijk zich zorgen over de wijze van versterken van de dijk en de impact op hun eigendommen. Om goed inzicht te krijgen in deze zorgen, maar ook in lokale kansen, voerden we een intensief participatieproces uit met verschillende belangengroepen. Anderzijds moeten we rekening houden met de beschermde natuur en landschappelijke waarde van het gebied. Deze waarden hebben we in kaart gebracht met onder andere ecologisch onderzoek, maar ook door te werken aan een notitie ruimtelijke kwaliteit. Het project streeft ernaar uiteindelijk zoveel mogelijke waarde in het gebied achter te laten.

Klimaatneutrale, natuurinclusieve dijk

Het projectteam legt samen met de opdrachtgever een hoge duurzaamheidsambitie neer. Dat begint al bij het ontwerp. Daarbij streven we naar het bouwen van een klimaatneutrale dijkversterking, met een maximaal natuurinclusieve dijk, waarbij zo min mogelijk primaire grondstoffen worden gebruikt.

Het betekent dat partners al vroegtijdig in het proces zijn betrokken, om zo tot een win-win situatie te komen. Zo organiseerden we in een vroeg stadium een werksessie over laadinfrastructuur en brachten we kansen in beeld waar er mogelijk later infrastructuur komt voor het laden van emissieloos materieel.

Veilige en duurzame dijk

Het Waterschap Rijn en IJssel zorgt met deze dijkversterking ervoor dat bewoners en bedrijven in de toekomst veilig zijn tegen hoogwater. Daarnaast wil het waterschap dat ook de natuurlijke en landschappelijke waarden van het gebied blijven behouden en waar mogelijk versterken. Een belangrijke meekoppelkans is de ‘verkeersveilige IJsseldijk’ vanuit het raakvlakproject Rivierklimaatpark IJsselpoort, waarmee er kansen zijn om de verkeersveiligheid op de dijk te verbeteren. Doordat de opgave is verkleind, heeft dit een positieve impact op duurzaamheid en het geeft daarnaast minder overlast in de uitvoering. We verwachten ook dat daarmee de kosten voor de dijkversterking lager uitvallen.