Reactie op de Kamerbrief 'Bodem en Water sturend'

Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat verstuurde eind november een brief naar de kamer over ‘Water en Bodem sturend’ voor de inrichting van ons land. Nederland staat wereldwijd bekend om haar gevecht tegen het water en de creatie van oplossingen die onmogelijk leken. We zien echter dat deze strijd nooit stopt en dat ons watersysteem niet zo robuust is, als we zouden willen. Het resultaat: diverse complexe dossiers zoals verdroging, verzilting, bodemdaling, waterveiligheid, zoetwatervoorziening, waterkwaliteit en natuurdoelstellingen. Klimaatverandering doet daar nog een schep bovenop en dwingt tot actie.

De ‘nieuwe’ oplossing heet ‘Water & Bodem sturend’. In theorie supersimpel: we belasten ons bodem- en watersysteem niet meer dan het aankan. Met dit leidend principe voor de inrichting van Nederland borgen we een robuust systeem. Maar hoe maken we ‘Bodem & Water sturend’ een realiteit? Hieronder onze drie adviezen!

Een robuuste toekomst, met het verleden als gids

Systemen die ‘uit balans’ zijn omgooien, is een behoorlijke klus. Ons land is immers al tot op de vierkante meter ingericht én intensief in gebruik. Het is niet eenvoudig bestaande infrastructuur op te geven voor een robuust bodem- en watersysteem. Het vergt lastige afwegingen. Wanneer is iets ‘onhoudbaar of ongewenst’ genoeg om echt grootschalige aanpassingen doen? Wat vinden we ‘robuust en duurzaam’? En let op: er is niet één duurzame oplossing. Het systeem bepaalt de kaders, maar Nederland bepaalt hoe we die invullen.

Hoe? Het verleden wijst de weg. De oorspronkelijke ontwikkeling van het landschap met het bijbehorende bodem- en watersysteem biedt een uitstekende basis voor systeemherstel. Begrip van het landschap en de geschiedenis geeft zicht op het verhaal van het gebied en concrete aanknopingspunten voor maatregelen. Gebruik het verleden als gids voor die robuuste toekomst!

Systeembegrip als basis voor regionaal maatwerk

Hoe bieden we het hoofd aan die verschillende vaak conflicterende ambities, doelstellingen en belangen? De transitie vraagt om diepgaand systeembegrip van specialisten en experts, alleen zo krijgen we grip op de knoppen waaraan we moeten draaien. Integraliteit is hierbij onmisbaar. De biodiversiteitscrisis, het woningtekort en de klimaatmitigatie zijn niet sectoraal op te lossen.

‘Water & Bodem sturend’ is een fundamenteel uitgangspunt, zonder voorkeuren. De grenzen van ons systeem als randvoorwaarde voor de toekomstige inrichting van Nederland. Een uitstekende basis voor de transitie en het aanpakken van problemen zonder die naar toekomstige generaties door te schuiven. Het dwingt ons tot integraal systeembegrip, daagt ons uit om na te denken over concrete maatregelen én maakt het mogelijk om (regionaal) maatwerk toe te passen.

Het is cruciaal om dit alles op te pakken met voldoende begrip voor de regionale situatie. Elke regio heeft zijn eigen geschiedenis en iedereen zoekt perspectief. Een geslaagd gebiedsproces met regionaal maatwerk vormt daarvoor de basis. Benadruk hierbij de positieve kanten en het gedeelde belang van een robuust en duurzaam systeem. Zo voorkom je chagrijn en creëren we enthousiasme voor de stip op de horizon. Een stip waar iedereen naar toe kan bewegen!

Ruimte voor wat wel kan

We hebben Nederland dichtgetimmerd met wetten, normen en ambities. Het voelt alsof we onszelf ‘’ ‘schaakmat’ hebben gezet. Bijna elke verandering is in strijd met iets. Conflicterende sectorale doelstellingen leiden niet zelden tot hoofdpijn in gebiedsdossiers. De weg hieruit vraagt om (politieke) keuzes, niet nóg een geitenpaadje.

Hierbij ontstaat de uitdaging om de lat niet lager te leggen, maar voldoende ruimte en flexibiliteit te bieden om maatwerk mogelijk te maken. Een andere aanpak zonder taboes, maar mét behoud van resultaat. Laten we ons richten op wat wél kan!

Door: Sabrina Helmyr, Programmamanager Klimaatadaptatie