Op weg naar een actievere bevolking

We leven in een tijd waarin de roep om gezonde steden groeit: we worden steeds vaker geconfronteerd met ongezonde voeding, welvaartsziekten die toenemen, kinderen die steeds minder buiten spelen, vergrijzing, ouderen die eenzamer worden en meer jongeren die worstelen met mentale problemen. Het is duidelijk dat de omgeving waarin we wonen, werken en ontspannen hier een belangrijke factor in is.

Toch is gezondheid nog (te) weinig onderdeel van de grote stappen die gezet zijn om duurzaamheid te integreren in ruimtelijke ontwikkelingen. Hoe integreer je ambities voor een gezonde leefomgeving dan wél in eisen en wensen van een duurzame gebiedsontwikkeling?

In deze serie van blogs leggen wij meer uit over hoe vanuit verschillende thema’s waar wij aan werken, de verbinding kan worden gelegd met het creëren van een gezonde leefomgeving. Denk aan klimaatadaptatie, duurzame mobiliteit, wijkaanpakken en voedsel. Ook kijken we hoe data hieraan kan bijdragen.

In deze blog gaan we in op het faciliteren en stimuleren van beweging in parken.

Beweegtekort

In 2022 voldeed meer dan de helft van de Nederlanders niet aan de beweegrichtlijnen en zaten we gemiddeld zelfs meer dan 9 uur per dag. Dit heeft allerlei negatieve gevolgen voor zowel individuen als de samenleving als geheel. Het vergroot namelijk de kans op allerlei welvaartsziekten zoals diabetes, overgewicht en mentale gezondheidsproblematiek, wat de maatschappij op jaarbasis zo’n 2,7 miljard euro kost.

Om deze trend van beweegtekort te keren, is het essentieel om te kijken naar manieren waarop we dit kunnen doen. Het is al langer bekend dat de leefomgeving een rol speelt in ons beweeggedrag. Het beweegvriendelijk maken van onze leefomgeving is dan ook vastgelegd in het Nationaal preventieakkoord, het Gezond en Actief Leven Akkoord, Sportakkoord II en de Brede Regeling combinatiefuncties. Deze laatste drie zijn in één Brede-SPUK ondergebracht.

Een park biedt veel potentieel als het gaat om faciliteren en stimuleren van beweging, vooral nu wandelen en ongeorganiseerd sporten in populariteit zijn toegenomen. Om een park beweegvriendelijk te maken, zijn er drie vormen van beweging die gefaciliteerd en gestimuleerd moeten worden: actief transport, sportief bewegen en recreatief bewegen. Dit kan worden bereikt door het bieden van passende fysieke elementen (hardware), het organiseren van activiteiten (software) en adequate organisatie van laatstgenoemde (orgware).

Eerst randvoorwaarden, daarna overige elementen

Bij het creëren van een beweegvriendelijk park waar aan actief transport gedaan wordt maar ook aan sportieve en recreatieve beweging zijn een aantal randvoorwaarden essentiëel. Allereerst moeten mensen zich veilig voelen, zowel sociaal als fysiek. Dit houdt in dat mensen zich beschermd moeten voelen tegen menselijk toedoen maar ook tegen andere verkeersvormen. Het plaatsen van verlichting en het scheiden van fiets- en wandelpaden draagt hier aan bij. Het is hierbij van belang om te peilen waar (potentiële) gebruikers behoeften aan hebben, omdat het per park kan verschillen. Daarnaast speelt esthetiek een grote rol: een prettig, schoon park zorgt voor meer aantrekkingskracht waardoor gevoelens van sociale veiligheid worden vergroot. De laatste randvoorwaarde is dat het park in hoge mate verbonden moet zijn met omliggende wijken om zo connectiviteit te borgen. Door bijvoorbeeld meerdere entrees te plaatsen, wordt toegankelijkheid van een park vergroot doordat het meer verbonden is met de omgeving.

Naast de randvoorwaarden, zijn er een aantal elementen die kunnen worden toegepast om de drie vormen van beweging te bedienen. Zo zorgt een fijnmazig route en paden netwerk voor meerdere opties om hard te lopen, een ommetje te maken of door het park te fietsen als short-cut. Daarnaast is kwalitatief hoogstaand onderhoud van belang. Een padennetwerk waar obstakels op de weg liggen is simpelweg belemmerend om het pad te gebruiken. Ook is het van belang dat beweegvriendelijkheid in het park is verankerd in de beleidsplannen van het park. Dit is een cruciale stap om een park daadwerkelijk beweegvriendelijk te maken voor de drie typen beweging. Daarnaast zijn er elementen die specifiek een bepaald type beweging kunnen faciliteren. Denk aan een sporttoestel voor sportief bewegen of een speeltuin voor recreatief bewegen. In sommige gevallen kunnen georganiseerde activiteiten doorslaggevend zijn om een bepaald element gebruikt te laten worden. Buurtsportcoaches zijn bijvoorbeeld een geschikte partij om bijvoorbeeld sportlessen te geven op calisthenics toestellen om (potentiële) gebruikers te leren hoe zij het kunnen gebruiken. Tot slot is het van belang om periodiek te monitoren hoe gebruikers het park ervaren. Vinden zij dat er wordt voldaan aan de randvoorwaarden en zijn de geïmplementeerde elementen wel beweegvriendelijk? Als er bijvoorbeeld loslopende honden zijn rondom een sporttoestel, kan dat de beleefde beweegvriendelijkheid negatief beïnvloeden.

Om een park beweegvriendelijk te maken, is het van belang om in kaart te brengen wie (potentiële) gebruikers zijn en waar hun behoeften liggen. Het is cruciaal om de context van het park en de behoeften van gebruikers te begrijpen om een park daadwerkelijk beweegvriendelijk te maken. Voelen mensen zich bijvoorbeeld veilig in het park en is het goed verbonden met de rest van de omgeving? Is het duidelijk hoe mensen een toestel kunnen gebruiken of is er behoeften aan een ondersteunende activiteit? De sleutel tot een beweegvriendelijk park is dus dialoog met de gemeenschap omdat er simpelweg geen one-size-fits-all oplossing is voor beweegvriendelijkheid in parken.

Take home messages

• Begrijp de context van het park – werk samen met (potentiële) gebruikers
• Focus eerst op de randvoorwaarden, daarna overige elementen
• Faciliteer actieve mobiliteit, recreatief bewegen en sportief bewegen

Auteur artikel:  Annika Prinsen