‘Na 7 jaar welstandsvrij bouwen geen schendingen in straatbeeld’
Gemeenten mogen zelf bepalen of ze een welstandstoets laten uitvoeren bij (ver)bouwprojecten. In Boekel is het al 7 jaar afgeschaft en werkt het perfect.
Gemeenten mogen voortaan zelf bepalen of ze een welstandstoets laten uitvoeren bij (ver)bouwprojecten. Er zijn al positieve ervaringen met welstandsvrij bouwen, maar gemeenten moeten wel een kader hanteren, leert de ervaring.
‘Wij redeneren niet vanuit de angst dat mensen hun huis verbouwen met een lelijk resultaat en vertrouwen erop dat mensen zelf rekening houden met het straatbeeld. Na 7 jaar welstandsvrij bouwen komen wij geen schending van ons mooie stadsbeeld tegen’, zegt André van der Vleuten, senior medewerker VROM in Boekel, beslist.
Het Brabantse dorp was de eerste gemeente die in 2004 het welstandsbeleid afschafte en zich terugtrok uit de regionale welstandscommissie. Boekel introduceerde de bouwvergunning aan de balie. Iemand die zich bij het gemeentehuis meldt voor een bouwvergunning, krijgt deze - onder bepaalde voorwaarden - direct mee. Wanneer burgers een architect in de arm nemen, betalen ze minder leges. Alle kleine verbouwingen verlopen via deze procedure.
Sindsdien zijn in Boekel enkele honderden woningen en bedrijfspanden gebouwd. Van der Vleuten: ‘Mensen weten heel goed dat ze gezien de waarde en verkoopbaarheid van hun huis, zeker in deze tijd, geen gekke dingen moeten uithalen. Bovendien blijkt keer op keer dat burgers er haast een universeel beeld van ‘een mooi huis of straatbeeld’ op nahouden.’
Drijfveer
Het kabinet schaft de welstandscommissies per 1 januari 2013 af, als de nieuwe Omgevingswet wordt ingevoerd. Tot die tijd mogen gemeenten zelf bepalen of en wanneer zij de commissies om advies vragen. Minder regels en meer verantwoordelijkheid voor de burgers, is de drijfveer. Ook is er de hoop op snellere bouwprocedures. ‘Sinds Boekel’ experimenteren meer gemeenten met een welstandsvrij of -luw beleid. Het Brabantse Woudrichem is sinds 2007 nagenoeg welstandvrij. In de vestingstad (waar in de historische kern wel welstandsregels gelden) heerst tevredenheid.
Ook in onder meer Marum, Uden, Gouda, Gemert, Bakel, Peel en Maas zijn experimenten gaande. In Amersfoort ligt een voorstel om een aantal wijken ‘welstandsvrij’ te verklaren. ‘Dit geldt niet voor de historische binnenstad en beeldbepalende routes’, licht stedenbouwkundige Willemijn Hellemans toe. ‘Ik ben heel benieuwd. Mensen zijn trots op hun woning en zo’n experiment bevordert de creativiteit. Anderzijds ben ik persoonlijk natuurlijk beducht voor mogelijk foute uitzonderingsgevallen’, zegt Hellemans. Ze benadrukt dat bestemmingsplannen de bouwhoogte en het bouwvolume blijven bepalen en dat het Bouwbesluit de toets aan technische regels blijft voorschrijven.
Dit voorjaar meldde Eindhoven welstandsvrij te worden, vergelijkbaar met het Amersfoorste experiment. Navraag leert dat er nog geen voorstel in de raad is behandeld. Woordvoerder René van den Nieuwenhof: ‘Op basis van de inspraak is het oorspronkelijke voorstel behoorlijk aangepast. Na de eerste commissiebehandeling is het voorstel aangevuld met de ambitie om burgers actief te betrekken bij welstand. Daarnaast wil de gemeente actief de kennis (en studenten) van de opleidingsinstellingen TUe en de Design-academy betrekken bij de invulling van welstand en ruimtelijke kwaliteit.’ Een raadsvoorstel daartoe is onder behandeling van de raadscommissie.
‘Waken voor willekeur’
De Federatie Welstand (FW) wil samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) gemeenten voorzien van een welstandskader. Flip ten Cate, directeur van Federatie Welstand (FW), de koepel van welstandscommissies: ‘Gemeenten moeten zorgvuldig nadenken welke plekken ze welstandsvrij verklaren, waar ze welstandsluw worden en waar ze strikte welstandsregels willen handhaven. Ze moeten waken voor willekeur, voor wethouders die het ene plan wel en het andere niet langs de welstandscommissie laten gaan. Je moet ook de procedure zorgvuldig aangeven.’
FW en VNG willen ook toewerken naar ‘integrale adviseurs’, die vanaf 2013 de algemene ruimtelijke kwaliteit volgens de Omgevingswet kunnen waarborgen. Ten Cate: ‘Dus landschap, landbouw, natuur, recreatie, stedenbouw, monumenten en welstand in één hand.’
Correctie en aanvullingen:
In het artikel over welstandscommissies (Binnenlands Bestuur 48, pagina 13) stond dat het kabinet de welstandscommissies per 1 januari 2013 afschaft. Dat is te stellig. De huidige verplichting om in de omgevingsprocedure altijd advies in te winnen bij de welstandscommissie wordt afgeschaft, niet de welstandscommissies zelf. Minister Donner van Binnenlandse Zaken schrijft namens het kabinet aan de Tweede Kamer dat ‘welstandscommissies niet langer nodig zijn en de voorschriften worden overgeheveld naar het ruimtelijk instrumentarium’.
(gepubliceerd in Binnenlands Bestuur nr. 49, 9 december 2011)
De kern van het probleem is de ontevredenheid in de samenleving over de macht van die eigen parochie prekers.
Ze hadden de kans een positieve kracht te zijn in de samenleving, maar verkozen hun eigen visie door te drukken.
De fout in de structuur is dat de beeldbepalers niet betaald worden door de opdrachtgever.
Als opdrachtgevers gestimuleerd worden tot het laten ontwerpen van een gebouw met hoge(re) architectonische kwaliteit, ontstaat die kwaliteit ook
Architecten moeten beter hun best doen opdrachtgevers mooi te laten bouwen .
Dat een gebouw dan langer zijn waarde behoudt.