Adaptieve Infrastructuur

In gesprek over Adaptieve Infrastructuur 

We kunnen allemaal uitrekenen wat het kost om een plein in te richten. Maar het is een stuk lastiger om de waarde van dat plein voor de burger te bepalen. Toch is dat wat we moeten doen als het gaat om onze openbare ruimte: kijken naar de maatschappelijke impact, van kostengedreven naar waardegedreven. Daarvoor moet je elkaar meer opzoeken.

Wat gebeurt er in de openbare ruimte?

We zien dat er van verschillende kanten meer en meer claims worden gelegd op de openbare ruimte, en dat die claims complex zijn en tegelijkertijd ook flink in beweging. We hebben te maken met de klimaatverandering, de mobiliteitstransitie en de energietransitie, we moeten nadenken over grootschalige vervanging en renovatie van infrastructuur, er moeten honderdduizenden woningen bij komen. En mede door de coronacrisis zijn we de waarde én de kwetsbaarheid van de openbare ruimte meer gaan erkennen.

Wat betekent dat vervolgens voor gemeenten en andere publieke overheden?

De toenemende druk op de openbare ruimte stelt gemeenten voor een flinke uitdaging. In het bijzonder de mensen die het beleid uitstippelen en de investeringsplannen maken, en voor de collega’s die verantwoordelijk zijn voor beheer en onderhoud. Onderzoek van Binnenlands Bestuur heeft duidelijk gemaakt dat die afdelingen en die mensen elkaar maar weinig spreken en dus ook onvoldoende samenwerken. Ze zijn druk met hun eigen agenda, hun eigen doelen. Begrijpelijk, die agenda’s zijn vaak al overvol. Maar dat onafhankelijk van elkaar werken aan eigen doelen zorgt ervoor dat gemeenten kansen missen.

In welke richting is de oplossing te vinden?

De oplossing is te vinden in een integrale aanpak. Een aanpak, die op een verantwoorde, samenhangende en realistische manier recht doet aan de verlangens en wensen van alle stakeholders, binnen en buiten de gemeentelijke organisatie. Zodat er een openbare ruimte ontstaat die bijdraagt aan deze verlangens en wensen.  Zoals leefbaarheid, gezondheid, veiligheid en comfort. Het gaat dan eerder om de waarde dan om de kosten. Om op die manier gezamenlijk een toekomstbestendige samenleving te creëren.

Hoe pakken gemeenten dat aan?

De grote vraagstukken rondom de verschillende transities raken elkaar. Energie beïnvloedt wonen, klimaat beïnvloedt mobiliteit. Het is dan ook zaak die vraagstukken bij elkaar te brengen, net als de gemeentelijke onderdelen én de mensen die ervoor verantwoordelijk zijn, van beleid tot uitvoering en beheer. We merken dat ze nu vaak nog te ver van elkaar af staan, onvoldoende van elkaar weten en daardoor de kansen van samenwerking nog te weinig benutten. Al zie ik wel beweging: steeds meer gemeenten erkennen het belang van een integrale aanpak. Vervolgens is het dan wel de vraag hoe je dat in de praktijk aanpakt.

Gaat dat verder dan de puur de fysieke infrastructuur?

Ja, bij dit alles past de erkenning dat we het dus niet alleen hebben over het fysieke domein, maar ook over het creëren van waarde in het sociale domein. Laatst las ik dat er op een bepaalde plek geen veldje in een wijk ingericht kon worden als ontmoetingsplek, omdat het voorzien was voor parkeerplaatsen. In alle eenvoud is dat een voorbeeld van de afweging die je, als je het goed doet, elke keer maakt, een afweging die niet primair is gebaseerd op kosten, maar veel meer op de waarde die je ergens aan kunt toekennen of toevoegen. Die afweging leidt tot een besluit hoe je de euro uitgeeft die je maar één keer kunt uitgeven. Daarvoor is het nodig om werk te maken van burgerparticipatie, om heel expliciet te maken hoe burgers de inrichting en de faciliteiten in de openbare ruimte waarderen, om een prettige leefomgeving letterlijk op waarde te schatten. Die investering in tijd, in elkaar, betaalt zich dubbel en dwars terug: voor hetzelfde geld creëer je samen uiteindelijk meer waarde. En vaak ook met minder hinder, omdat de straat minder vaak hoeft te worden opgebroken als je goed afstemt.

Welke rol spelen digitale tools?

Het helpt enorm als je dat met behulp van digitale tools transparant en inzichtelijk weet te maken. Als je samen met de betrokkenen kunt schuiven en combineren, binnen en buiten de gemeentelijke organisatie, als je de goede data slim gebruikt. Dat kan bijvoorbeeld met een digitaal dashboard, zoals we dat in Nijmegen ontwikkelen voor beleid, bouw en beheer. En voor de gemeente Amsterdam hebben we een digital twin gemaakt voor de gemeentelijke tunnels, die helpt om investeringen, beheer en onderhoud samen te brengen en te verbinden met maatschappelijke impact. De foutkans neemt sterk af en de renovatie verloopt sneller, met lagere kosten en minder overlast. En in ons werk krijgen we uiteraard ook steeds meer te maken met de noodzaak van cybersecurity.

Maar, simpel gezegd: als je een probleem automatiseert, heb je een geautomatiseerd probleem, niets meer en niets minder. Ook digitale oplossingen staan ten dienste van een integrale benadering waarbij betrokkenen oog hebben voor elkaars belangen, inzien dat ze juist samen verder komen, zodat er gedeeld eigenaarschap ontstaat.

Welke rol wil en kan Royal HaskoningDHV daarbij spelen?

In die optelsom van transities, inclusief de paradigma-shift van kosten naar waarde, staan we gemeenten terzijde. Zelf zien we ook de meerwaarde als we onze expertise bundelen, als specialisten elkaar versterken. Op het gebied van technologie, ecologie, stedenbouw, maar ook op het gebied van programmamanagement, verkeer, organisatiekunde en menselijk gedrag: elk leveren ze hun bijdrage aan het totaal, met elkaar zorgen ze voor samenhang en voor toegevoegde waarde die klanten duurzaam vooruithelpt. Onze ambitie is elke keer opnieuw dat we samen met onze opdrachtgevers en hun omgeving willen zorgen voor betere analyses en betere besluiten over toekomstig beleid, over investeringen en over beheer en onderhoud. Een mooi voorbeeld vind ik zelf het iconische project Kornwerderzand waar ecologie, economie en waterveiligheid in een integrale aanpak samenkomen, waardoor we echt maatschappelijke waarde creëren.

De komende tijd gaan collega’s dieper in op aspecten die ik al even heb aangestipt. Over de organisatorische veranderingen binnen een gemeente, over cybersecurity, over digitale tooling én over de manier waarop dat in de weerbarstige praktijk bij elkaar komt.