'Woningen van het gas? Daar krijg je spijt van'

Het aardgasnet van vandaag is het perfecte waterstofnet van morgen, stelt hoogleraar energy technology aan de Technische Universiteit Eindhoven, David Smeulders. In het lab draaien de eerste cv-ketels op waterstof al en over een jaar of tien kan Nederland uit duurzame energie het waterstofgas produceren dat hiervoor nodig is.

'Door nieuwe woonwijken niet meer op gas aan te sluiten, sluit je gebruik van waterstof in de toekomst uit', zegt Smeulders. 'Waarom zou je niet gewoon die gasleiding aanleggen?'

Is dat niet te kostbaar? Dan leg je zowel een elektriciteitsnet als een gasnet aan bij nieuwbouwwoningen.

'Dat klopt, maar de meeste hoofdleidingen liggen op een paar meter afstand. Nederland heeft het meest verfijnd vertakte gasnet van Europa. Doortrekken is een kleine moeite. En het is al aangetoond dat het gasnet prima geschikt is om waterstof te vervoeren. Houd de opties open. Alleen als je van tevoren 100 procent zeker weet dat een wijk op een warmtenet wordt aangesloten, is het misschien een beetje overdreven.'

Minister Ollongren heeft net bekendgemaakt dat ze 120 miljoen euro geeft aan 27 gemeenten om wijken aardgasvrij te maken. Weggegooid geld?

'Dat ligt eraan. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we in 2030 in de gebouwde omgeving 3,4 megaton CO2 moeten besparen. Dáár gaat het uiteindelijk om. Dat betekent dat we per woning 250 kuub gas moeten besparen. Dan zeg ik: investeer die miljoenen in een deltaplan isolatie. Dat is altijd goed. Of je nu kiest voor warmtepompen, waterstof of warmtenetten, er zal altijd geïsoleerd moeten worden. Ik vind de terminologie 'aardgasvrije wijken' onzin. Het gaat om CO2-vrije wijken. Nu woningen van het gas aftrekken, daar ga je veel spijt van krijgen. Elektrificeren is de goede route, maar doe het langzaamaan.'

U zegt dat het minder energie kost om te verwarmen met een cv-ketel dan met warmtepompen, want die zijn veel minder efficiënt dan voorgespiegeld wordt. Welk rekensommetje ligt daaronder?

'Dat is niet zo heel moeilijk. Met de huidige energiemix - dat is inclusief gas- en kolencentrales en windparken - stoot je ongeveer 500 gram CO2 uit per kilowattuur. Door gas rechtstreeks in woningen te verstoken, stoot je 180 gram per kilowattuur uit. Dat scheel ongeveer een factor 3. Dus warmtepompen moeten ongeveer drie keer zuiniger zijn om het rendabel te maken. Fabrikanten zeggen dat-ie drie keer zo zuinig is, maar als ik ga meten in het lab en het wordt buiten koud, dan is-ie minder dan twee keer zo zuinig. Dus we moeten echt naar betere warmtepompen. Bovendien functioneren ze ook als airconditioning-unit. Als warmtepompen eenmaal geïnstalleerd zijn, worden ze ook gebruikt als koeling. Daardoor gaat het elektriciteitsverbruik, zo schat ik, verdubbelen, zeker met zomers als afgelopen jaar.'

Daar komt bij dat warmtepompen volgens u lawaai maken.

'Er zijn systemen die werken met een warmtewisselaar op grondwater. Die maken weinig geluid, maar dat kost verschrikkelijk veel geld en is niet geschikt voor rijtjeswoningen en galerijflats omdat daar dat bodemgebruik niet beschikbaar is. Dan moet je je toevlucht nemen tot goedkopere versies van warmtepompen (die halen warmte uit de omgevingslucht, waarvoor een ventilator draait, HP) en die produceren nu eenmaal veel lawaai.'

Gemeenten staan te popelen om van het gas af te gaan. U waarschuwt ze en pleit voor isolatie. Hebben ze nog meer opties?

'Ja, kijk waar restwarmte beschikbaar is en maak daar een mooi warmtenet van. Als we alle restwarmte in Nederland zouden kunnen aanwenden, hebben we anderhalf keer meer warmte beschikbaar dan de warmtebehoefte van de huishoudens. Niet alle restwarmte is nuttig inzetbaar - bijvoorbeeld als een fabriek die warmte produceert te ver weg ligt van woonwijken - maar vaak wordt restwarmte die ingezet kan worden om huizen te verwarmen, weggekoeld naar de omgeving.'