Hoog tijd voor verkeersbeleid dat ook rechtvaardig is

Mobiliteitsbeleid in Nederland is vooral gericht op hoe efficiënt het is. Volgens een zelfstandig instituut binnen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat moet ook worden gekeken naar hoe rechtvaardig beleid is.

Iedereen moet minimaal toegang hebben tot een bepaald niveau van onderwijs en zorg. Dat vinden we in ons land de normaalste zaak van de wereld en dus wordt er bij beleidsvorming op die terreinen rekening mee gehouden. Maar bij mobiliteitsbeleid wordt niet gekeken naar hoe rechtvaardig de verdeling van beschikbaarheid van transportvoorzieningen en de bereikbaarheid van bijvoorbeeld werk of winkels uitpakt. Dan telt voornamelijk of het efficiënt is. Anders gezegd, had het goedkoper gekund?

Stappenplan

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) heeft nu voor beleidsmakers een stappenplan ontwikkeld waarmee ze vooraf kunnen toetsen hoe mobiliteitsbeleid scoort op het gebied van rechtvaardigheid. Behalve dat eerst moet worden uitgemaakt of rechtvaardigheid een doel op zich is, kunnen beleidmakers naar een aantal uitgangspunten, zoals verschillen in bereikbaarheid tussen bepaalde groepen in de samenleving of een minimale ondergrens. Daarbij horen dan specifieke indicatoren, die bijvoorbeeld de effecten in kaart brengen voor de personen die het slechtst af zijn qua reistijd. Het streven kan zijn dat de verschillen als gevolg van het gevoerde beleid zo minimaal mogelijk zijn.

15 minuten

Als voorbeeld wijzen de onderzoekers op het concept van de 15-minutenstad. Dat is volgens hen aan een wereldwijde opmars bezig. In de 15-minutenstad zouden mensen niet langer dan een kwartier hoeven te lopen of te fietsen om toegang te hebben tot de dagelijkse benodigdheden.

De onderzoekers benadrukken dat beleid ook als succesvol kan gelden als de verschillen na een beleidsmaatregel niet geminimaliseerd, maar wel verkleind zijn. ‘Het is uiteindelijk aan de politiek om te bepalen hoe klein de verschillen zouden moeten zijn.’

Luchtvervuiling

Daarnaast adviseren de onderzoekers meetopties op het vlak van verkeersveiligheid, luchtvervuilende emissies en geluidsemissies. Al die indicatoren kunnen ervoor zorgen dat het bedoelde of onbedoelde effect op rechtvaardigheid van beleid te meten is. Daarna valt dan vast te stellen of de gestelde doelen zijn bereikt. Door dit stappenplan te volgen, kan rechtvaardigheid in aanvulling op de huidige twee pijlers – effectiviteit en efficiency – een centrale en volwaardige plek krijgen in het mobiliteitsbeleid.