Aanpak klimaatverandering ‘te vrijblijvend’

Nederland gaat te ‘vrijblijvend’ om met klimaatverandering. Overheden moeten ‘echt aan de slag met de nu al zichtbare gevolgen van extreem weer. ‘Want droog wordt droger, nat natter en heet heter. De opgaven richting het jaar 2100 worden groter, met name voor extreme wateroverlast en droogte.’ Dat is de boodschap die Deltacommissaris Peter Glas op Prinsjesdag naar de regering stuurde in het Deltaprogramma 2023.

Acuut

de klimaatverandering versnelt, dus Nederland moet de aanpak van alle wateropgaven ook versnellen, aldus het Deltaprogramma, het jaarlijkse verslag van de voortgang en plannen voor de waterveiligheid, de beschikbaarheid van zoetwater en de ruimtelijke adaptatie in Nederland. In 2008 zei Cees Veerman bij de presentatie van de adviezen van de Tweede deltacommissie dat de situatie ‘urgent maar niet acuut’ is. Veertien jaar later zegt Glas nu dat de klimaatverandering op onderdelen ‘acuut’ is geworden.

Waterbom

‘De zeespiegel stijgt ook voor de kust van Nederland, in sommige delen van Nederland leidt de droogte bijna elk jaar tot een neerslagtekort van 30 centimeter en de ‘waterbom’ die vorig jaar de ramp in Limburg veroorzaakte, kan elk moment overal in Nederland vallen en tot ontwrichting leiden’, zegt Glas in een toelichting. Op zo’n waterbom zijn bestuurders nog onvoldoende voorbereid en de gemiddelde bewoner is zich daar onvoldoende van bewust.

Onvoldoende toegepast

De crisisbeheersing en de beperking van de gevolgen van zo’n ramp door aanpassing van de ruimtelijke inrichting worden nog onvoldoende toegepast, aldus het Deltaprogramma 2023, dat de titel ‘Versnellen, verbinden, verbouwen’ meekrijgt. Mogelijk kunnen door samenwerking met Duitsland en België stroomopwaarts voorzieningen voor waterberging worden getroffen die stroomafwaarts de nood verlichten en reserves bieden voor tijden van droogte.

Grenzen in zicht

De grenzen van het water- en bodemsysteem zijn in zicht en op enkele plaatsen zelfs al overschreden, aldus het Deltaprogramma. Voorbeelden te over. ‘Dit voorjaar kon in Oost-Nederland aan vijf bedrijven geen leveringszekerheid van drinkwater worden geboden. Deze zomer raakte het transport over de grote rivieren serieus in de knel’, aldus Glas.

Water en bodem

Tegelijk zijn er grote maatschappelijke opgaven zoals de bouw van woningen en het aanpassen van de infrastructuur voor de energietransitie. Water en bodem moeten daarin sturend worden, zoals in het coalitieakkoord is opgenomen, aldus Glas. Zo bepleit de Deltacommissaris de zogeheten watertoets te versterken en zwaarder te laten meewegen in ruimtelijke beslissingen. Ook verwacht Glas veel van de beloofde uitwerking van het Nationale Aanpak Klimaatadaptief Bebouwde Omgeving en een nationale meetlat van het ministerie voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

Aan de slag

De Deltacommissaris waarschuwt dus voor vrijblijvendheid en maant bestuurders ‘echt aan de slag te gaan’ met de klimaatverandering. Glas signaleert ook kansen om tegelijk met de wateropgave natuurontwikkeling, verzakkende veenweidegebieden en het vastleggen van CO2 voor een deel mee te nemen. ‘Ik heb echter niet het wettelijk mandaat om met nationale richtlijnen en voorstellen voor ruimtelijke regels zaken af te dwingen’, licht hij toe.

Doelen

‘Hoewel Glas’ wettelijke opdracht beperkt is tot wateropgaven, pleit hij ervoor om deze te verbinden met andere nationale transities op het gebied van natuur, landbouw en verstedelijking. ‘Ik vind daarbij niet dat we te snel technische middelen en te gedetailleerde regels moeten voorschrijven. Het debat moet gaan over wat we willen, waarom en wanneer. Doelen dus.’

Serieus geld

Tot de wettelijke taak van de Deltacommissaris hoort wel dat hij volgt of de doelen op het gebied van water worden waargemaakt en dat rijk en regio de afgesproken concrete maatregelen uitvoeren. Daartoe leveren wij ook serieus geld aan de regio’s, tot wel 1,2 miljard euro per jaar voor dijken, zoetwater en klimaatadaptatie.’