De karrensporen van de macht

Een onverharde landweg waar met de regelmaat van de klok hondenkarren overheen rijden. In de loop der jaren zijn er brede sporen in de weg getrokken. Menig menner kent de moeilijk navigeerbare stukken met plassen en keien, bespreekt ze boven een pul bier in de pleisterplaats.

Dan komt er een menner die zegt: de weg buiten de sporen is begaanbaarder. En hij probeert zijn kar links (of rechts) van de uitgesleten voren in het wegdek te houden. Een moedige opgave. Eentje die constante oplettendheid vraagt, want één stuurfout is genoeg om de wielen van zijn kar terug in het karrenspoor te laten glijden. De zwaartekracht is ongenadig. En kom er dan maar weer eens uit.

Bij de behandeling van de perspectiefnota van de gemeente Smallingerland gebeurde deze zomer iets opmerkelijks. De gemeente moet 12,5 miljoen euro bezuinigen. Bij de perspectiefnota stelde het college een pakket aan bezuinigingsmaatregelen voor waar de hele raad, unaniem dus, geen goed gevoel bij had. En de raad nam zodoende het heft zelf in handen. Via een raadsbrede motie vroegen de raadsleden het college hen te begeleiden bij het maken van keuzes met een stevig financieel effect. In september zou elke fractie dan, in een openbare bijeenkomst, haar oplossingen bekend maken om te komen tot oplossingen die op een meerderheid konden bogen. En dat levert dan weer input op voor de begroting in november.

Hier lag een grote kans voor de fracties om, als gehele gemeenteraad, de regie te pakken op het begrotingsproces. De raad vertegenwoordigt alle inwoners van de gemeente en wat is er mooier dan een gemeenteraad die het door overleg en debat eens wordt over stevige keuzes voor heel Smallingerland? De gemeenteraad is de baas en heeft het budgetrecht. Maar ‘de raad’ is een verzameling mensen en partijen die niet noodzakelijk gelijkgestemd zijn. Des de hoopvoller de beweging van de raad in juli van dit jaar.

In begrotingsland is de rolverdeling is als volgt. Het college bereidt perspectiefnota en begroting voor, de raad beslist uiteindelijk. Interessant is te kijken hoe de raad zijn wensen precies overbrengt op het college, opdat het college een begroting kan voorbereiden die voldoet aan die wensen.

De traditionele manier van overbrengen is in de achterkamers. De coalitiepartijen overleggen voorafgaand aan de perspectiefnota in het voorjaar over wat wenselijk is en wat niet. College maakt dan een perspectiefnota in die geest en alle coalitiepartijen zijn het bij het debat over de perspectiefnota roerend eens. Gefikst. De oppositiepartijen kijken dan meestal grommend toe.

De andere manier is een openbaar kaderstellend debat met moties en amendementen aan de hand van een perspectiefnota die níet van tevoren is overeengekomen. Het college neemt dan een onafhankelijker (noem het dualer) positie in en voegt zich aan de hand van het debat naar de wensen van de raad. De uitkomst van zo’n debat is natuurlijk wel minder voorspelbaar.

Hoe loopt het af in Smallingerland? Daags voor de bijeenkomst op 17 september verscheen er een uitgebreide spreadsheet waarin alle opties waren vervat en welke partij voor welke optie was. Vijf van de tien partijen in de gemeenteraad stonden niet op de lijst. Wel op de lijst stond de partij ‘Koalysje’, met een meerderheid in de raad achter zich. Niet toevallig bleken de collegedragende partijen in de raad zich onder die vlag verenigd te hebben, de andere partijen in de raad vertwijfeld en gefrustreerd achterlatend. Waar hadden ze al die avonden overleg dan voor gedaan? Wat was het nut van de hele exercitie geweest nu de coalitiepartijen het toch niet konden laten?

Met een meerderheid van twee zetels besluiten vijf partijen nu hoe ruim 10 miljoen euro te bezuinigen. Over de rest waren ze het nog niet eens geworden. Ze ontmoetten gek genoeg niet een heel constructieve oppositie om dat probleem op te lossen. Te elfder ure hebben de coalitiepartijen in Smallingerland gekozen voor de traditionele manier. Teruggezakt in het karrenspoor, als het ware. Je gaat je afvragen wanneer de roep om asfalt op de weg van de macht eindelijk komt.

Michiel van der Eng