Schadevergoeding kan buiten Wsnp gelaten

Iemand die in een wettelijk schuldhulpverleningstraject (Wsnp) zit en compensatiegeld ontvangt van de overheid, moet dat bedrag gebruiken om de schulden te betalen en mag het geld niet zelf houden. Het (Europese) recht blijkt ruimte te bieden om daarvan af te wijken, concluderen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen. (RUG) Naar aanleiding van een motie van Kamerleden Westerveld en Ceder gaf het WODC hen opdracht de mogelijkheden te onderzoeken.

Tegemoetkomingen

Het gaat bijvoorbeeld om een vergoeding van het Schadefonds Geweldsmisdrijven, de Katholieke Kerk, compensatie vanwege de zogenoemde jeugdzorgaffaire of een tegemoetkoming van het Instituut Asbestslachtoffers. Wanneer iemand in een schuldsaneringstraject zit vallen ook die ontvangsten onder de schuldsaneringsboedel. Daarom krijgt de schuldeiser, en niet de persoon die de tegemoetkoming krijgt, het bedrag in kwestie.

Botsende belangen

Daarmee is er sprake van botsende belangen. ‘Voor degenen die het geld als slachtoffer hebben gekregen is het onbevredigend om daar niet zelf over te kunnen beschikken. Voor de schuldeisers is het belangrijk dat zij hun openstaande vorderingen betaald krijgen. De ontvangen compensatie kan daaraan bijdragen’, aldus de onderzoekers van de RUG. Het eigendomsrecht van schuldeisers staat daarmee op gespannen voet met persoonlijkheidsrechten en het recht op een ongestoord gezinsleven van de schuldenaren.

Motie

Kamerleden Westerveld (GroenLinks) en Ceder (ChristenUnie) dienden daarom medio 2021 een motie in waarin werd opgeroepen financiële tegemoetkomingen of schadevergoedingen niet meer naar schuldeisers te laten gaan. Dit specifiek naar aanleiding van signalen over de tegemoetkoming aan slachtoffers van geweld in de jeugdzorg. ‘Wij vragen wij om te regelen dat zij hun schamele tegemoetkoming van € 5.000,- niet in hoeven te leveren aan schulden, schulden die vaak zijn ontstaan door wat zij in hun jeugd hebben meegemaakt’, aldus Westerveld toentertijd.

Eigendomsrecht

Het eigendomsrecht blijkt voldoende ruimte te bieden om de motie in te willigen. Zo concluderen de onderzoekers. ‘Volgens de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens mag de nationale wetgever zich onder bepaalde voorwaarden inmengen in het eigendomsrecht van schuldeisers. Het belang van slachtofferbescherming voor de persoon met schulden waarvan de persoonlijkheidsrechten zijn geschonden kan zo’n inmenging rechtvaardigen.’ De onderbouwing is daarbij wel van groot belang.

Aparte bankrekening

De onderzoekers zien verschillende mogelijkheden waarmee het compensatiebedrag buiten de schuldsaneringsboedel kan worden gelaten, zodat het niet naar de schuldeisers gaat. Zo kan het wetsartikel dat schuldeisers geen beslag kunnen leggen op de smartengeldvordering van hun schuldenaar worden uitgebreid. Echter, de wijze waarop dat wetsartikel is opgebouwd maakt dat het compensatiebedrag na uitbetaling wel onderdeel wordt van de beslaglegging. De enige redelijke optie lijkt daarom om, waarschijnlijk via de Faillissementswet, te bepalen dat het bedrag op een aparte ‘beslagvrije’ bankrekening komt te staan.

Volgens de Faillissementswet vallen alle met dat bedrag aangeschafte goederen dan ook buiten de boedel. 'Denk aan een aangepaste auto vanwege een door het letsel veroorzaakte fysieke beperking. Maar dit geldt ook wanneer iemand van een tegemoetkoming voor immateriële schade een sportauto koopt. De wetgever heeft de keuze om hier beperkingen aan te brengen in de wet.'