Filmen openbare weg toenemend probleem

Privacy-organisaties waarschuwen er al langer voor: steeds meer beveiligingscamera’s en slimme deurbellen filmen een deel van de openbare weg. Dat mag niet volgens de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Een burgemeester die camerabeelden afkomstig van omwonenden gebruikt om een verbod te handhaven, is dan ook verkeerd bezig.

Privacy voorbijgangers beschermen

Met beveiligingscamera’s en deurbellen mag je alleen je eigen bezittingen filmen. Als het niet anders kan, omdat de voordeur bijvoorbeeld direct grenst aan de openbare weg, gelden er regels om de privacy van voorbijgangers te beschermen. Zo moeten buren worden geïnformeerd en mogen de beelden kort, of nog beter niet, worden bewaard, stelt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP).

Minister maakt zich zorgen

Niet alleen privacy-organisaties hebben moeite met de groeiende hoeveelheid privécamera’s gericht op de openbare ruimte. ‘Het grote aantal verkeerd afgestelde camera’s baart mij wel zorgen,’ schrijft minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius in antwoord op Kamervragen. Ze zegt het te waarderen dat privacywaakhonden zoals de Autoriteit Persoonsgegevens en Bits of Freedom hier aandacht voor vragen. Concrete maatregelen om het filmen van de openbare weg tegen te gaan, noemt ze niet in de brief.

Camera in Beeld

Al die extra camera’s kunnen wel helpen om misdrijven op te lossen, redeneert de politie. Wie een beveiligingscamera heeft, kan vrijwillig bijdragen aan het politiesysteem Camera in Beeld. Als er dan een misdrijf is gepleegd, kan de politiek camerabeelden gericht vorderen bij de eigenaren om de daders op te sporen. Wie zich aanmeldt, krijgt een brief van de politie over het correct afstellen van de camera.

Ook als iemand niet is aangemeld bij Camera in Beeld, kan de politie camerabeelden vorderen, schrijft minister Yeşilgöz. ‘Voorwaarde is dat het een verdenking van een misdrijf betreft waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld. Voorbeelden daarvan zijn straatroof en seksueel geweld.’

Muilkorfverplichting

Bewakingscamerabeelden van omwonenden gebruiken om te compenseren voor een capaciteitsgebrek aan boa’s mag dan weer niet. Dat oordeelde de Rechtbank Oost-Brabant in september. De burgemeester van Boxtel was daartoe overgegaan om de eigenaar van een hond met een muilkorfverplichting zo ver te krijgen dat hij de hond gemuilkorfd hield.

De hond had in juli 2021 een vrouw aangevallen. Op last van de burgemeester werd de eigenaar verplicht om de hond te muilkorven en aan te lijnen. Een boa stelde een half jaar later vast dat dit niet gebeurde. Daarop besloot de burgemeester om een dwangsom van 500 euro op te leggen voor elke keer dat de hond los liep en geen muilkorf droeg. Volgens buren hield de hondeneigenaar zich niet aan de verplichting. Ze stelden beelden van een bewakingscamera beschikbaar als bewijsmateriaal. Op basis van de beelden concludeerde de burgemeester dat het muilkorfgebod nog minstens twee keer werd overtreden en ging over tot de invordering van dwangsommen.

Illegale beelden

De hondeneigenaar stapte naar de rechter. Hij stelde dat de burgemeester gebruikmaakt van illegale beelden, omdat de beveiligingscamera van de omwonende de openbare weg filmde. Hij was zonder toestemming gefilmd, wat in strijd is met de AVG. Volgens de burgemeester was de camera gericht op de voordeur en de oprit van de woning en niet grotendeels op de openbare weg. Hij vond bovendien dat hij geen andere keuze had, omdat boa’s al ongeveer vijftien controles hadden uitgevoerd zonder de hond te betrappen op het niet dragen van een muilkorf.

Onrechtmatig verkregen bewijs

De rechter stelde de hondenbezitter in het gelijk. De stilstaande camerabeelden van de hondenbezitter zijn persoonsgegevens. Die mogen alleen worden verwerkt volgens de AVG als er een grondslag is voor de verwerking. De burgemeester had de rechtmatigheid van de camerabeelden moeten controleren voordat hij ze gebruikte. Bestond er wel een grondslag voor de vastlegging van de camerabeelden door de omwonende? Was het noodzakelijk dat de omwonende de openbare weg filmde? Omdat hij naliet dat te controleren, gelden de camerabeelden als onrechtmatig verkregen bewijs.

Verstrekkende gevolgen

Als andere rechtbanken dit standpunt overnemen, kan deze zaak kan potentieel verstrekkende gevolgen hebben voor het gebruik van particuliere camerabeelden als bewijs, stellen juristen. Het komt veel voor dat privécamera’s méér van de openbare weg filmen dan strikt noodzakelijk. Omdat de meeste van deze camerabeelden strijdig zijn met de noodzakelijkheidseis in de AVG, zijn de persoonsgegevens op zulke camerabeelden onrechtmatig verzameld, zo blijkt uit de zaak in Boxtel. Daardoor kunnen derden, zoals burgemeesters en opsporingsambtenaren, de persoonsgegevens niet rechtmatig verwerken.