Gemeente wint steeds vaker van burger

Burgers verliezen steeds meer rechtszaken die zij aanspannen tegen gemeenten, blijkt uit onderzoek van de Raad voor de rechtspraak. Vooral grote gemeenten staan juridisch sterk.

Over de hele linie is sprake van een daling van de gevallen waarin de gemeente tegenover burgers juridisch bakzeil moet halen. Op het totaal aantal inhoudelijke uitspraken van de rechter daalde het aandeel gegrond verklaarde zaken van 20 procent in 2012 naar 14 procent in 2020. Bij belastingzaken treedt de sterkste daling op. Lag het percentage gegrond verklaarde zaken rond 2012 nog op zo'n 20 procent, in 2020 was dat min of meer gehalveerd.

Zorg

Ook bij zaken rond bijstand en werk is het percentage gegrondverklaringen in die tien jaar gedaald, terwijl het bij zaken rond vergunningen, subsidies en handhaving min of meer stabiel bleef. Alleen bij zaken op het gebied van zorg zien de onderzoekers een hoger niveau aan het eind van de periode. Dat komt waarschijnlijk door de invoering van de Wmo2015, met een grotere rol daarbij voor gemeenten. Bij kleinere gemeenten is het beeld anders. Het percentage gegrond verklaarde belastingzaken loopt daar zelfs op.

Ambtelijk apparaat

Waar de grootste vier gemeenten een gegrond-percentage hebben van ongeveer 10 procent, was dat bij de gemeenten met minder dan 50.000 inwoners gemiddeld in 2012-2018 bijna het dubbele. Ook bij  zorgzaken is het verschil groot. Het percentage gegrondverklaringen is hier met 30 procent het hoogst bij kleine gemeenten. Bij de vier grootste gemeenten is dat maar de helft. De onderzoekers wijzen onder meer naar het verschil in grootte van het gemeentelijk ambtelijk apparaat als oorzaak.

Adaptiever

Maar al met al daalde het aandeel van de zaken waarin de gemeente in het ongelijk wordt gesteld duidelijk in de onderzochte periode. Gemeenten lijken volgens de onderzoekers in hun inhoudelijke opstelling in 2020 beter te anticiperen op het oordeel van de bestuursrechter, oftewel adaptiever te zijn, dan in 2012 nog het geval was. ‘In die zin zijn gemeenten dan dus responsiever geworden’, concluderen ze.