Kans op ander toerisme na de coronablues

Corona houdt de buitenlandse toerist weg uit Nederland. Dat heeft ingrijpende financiële gevolgen voor gemeenten die leunen op toerisme en winkelbezoek van over de grens. De adempauze biedt ook kansen.

In 2010 gaven buitenlandse toeristen, aldus het CBS, een kleine 15 miljard euro uit in Nederland. In 2019 was dat gestegen tot krap 35 miljard euro. Bijna 40 procent daarvan wordt uitgegeven in de horeca. Corona slaat een meer dan forse deuk in de vrolijk stijgende toerismegrafiek van afgelopen decennium. Zo is het aantal overnachtingen in toeristische accommodaties in de eerste helft van dit jaar gehalveerd, turfde het CBS. Niet verwonderlijk dat 78 procent van de gemeenten minder toeristenbelasting in de gemeentekas ziet vloeien.

Hoe verder?

Weliswaar heeft het rijk het verlies in toeristen- en parkeerbelastingen bij gemeenten vergoed, dit lost voor gemeenten slechts een klein deel van de problemen op. Ze moeten nadenken over hoe het nu verder moet. ‘Wanneer het toerisme onvoldoende op gang komt, zullen ondernemingen die hier sterk van afhankelijk zijn, het niet overleven’, noteert Platform31 in het onderzoek De coronacrisis en de stad. ‘Dit zal, in combinatie met het wegvallen van een aantrekkelijke binnenstad en de culturele sector van grote invloed zijn op de steden en regio’s die hier grotendeels afhankelijk van zijn.’

Adempauze

Maar doordat het massatoerisme wegvalt, krijgen steden een adempauze, constateert Platform31 in het onderzoek. Er is minder luchtvervuiling, minder CO2-uitstoot, minder geluidsoverlast, de natuur herstelt zich. ‘Of lokale overheden deze voordelen boven de economische voordelen van toerisme durven stellen, zal waarschijnlijk afhankelijk zijn van de impact van de economische crisis als gevolg van corona’, schrijven de onderzoekers. Zij stellen dat je de leegstand die er ongetwijfeld aankomt, moet compenseren met investeringen in een groene, schone en veilige openbare ruimte. Neem kortom de binnenstad op de schop, niet om straks meer toeristen te lokken, maar om de leefbaarheid te verbeteren. ‘Handel bij dit alles met bestuurlijke lef’, maant het rapport. Rotterdam zou met een investering van 233 miljoen euro in groen, recreatie en minder autoverkeer het goede voorbeeld geven.

Motor

Met een jaarlijkse omzet van 74 miljoen euro is toerisme voor Steenwijkerland een kurk die de gemeente drijvende houdt. ‘Giethoorn is met 30 miljoen euro de toeristische motor’, aldus wethouder Bram Harmsma. Steenwijkerland heeft voor ondernemers voor de hand liggende maatregelen getroffen als uitstel van betaling voor lokale belasting en meer ruimte bieden voor terrassen. Verder gaat de Overijsselse gemeente qua marketing uit een ander vaatje tappen. ‘We gaan ons richten op een andere doelgroep en willen meerdaags verblijf in dit gebied stimuleren’, legt de wethouder uit. ‘We willen ons meer richten op de cultuur- en natuurzoeker. Minder dagjestoeristen. Als je veel mensen op één dag naar je gebied krijgt die weinig uitgeven, is het heel druk en heb je er niks aan. De leefbaarheid staat onder druk, maar de economie profiteert er niet van.’
De gemeente heeft 22 miljoen euro voor de toeristische sector klaarliggen die ze wil investeren in onder meer bestemmingsmanagement en smart mobility. ‘We gaan spreiden en verleiden; er is ook heel veel ander moois te ontdekken in dit gebied.’

Duurzaam

De vraag is of dat voldoende is voor hen die ervoor pleiten om de coronaperiode
te gebruiken als adempauze. Ook Steenwijkerland kent bewoners die vinden dat er te veel toeristen zijn, wat de leefbaarheid aantast. ‘Die hebben ook wel een punt’, geeft Harmsma grif toe. ‘Als je op bepaalde momenten op bepaalde plekken kijkt hoe het er voor staat ... Dat kan niet veel meer verdragen.’ De wethouder economie wil dat eerder praktisch oplossen dan fundamenteel anders aanpakken. Wereldwijd krijgen mensen nu eenmaal meer te besteden, gaat het toerisme oplopen ‘en ze willen toch een keer naar Europa. Dan moet je er als gemeente voor zorgen dat je aan de knoppen draait. We willen het niet ontmoedigen maar we willen de balans tussen leefbaarheid en duurzaam toerisme in de gaten houden.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week