Wouter Poetins 'Systeembank'

Toen het gedonder met de banken begon, was de vraag: waarom laten we zo’n rotte bank niet failliet gaan? Als hij de voordelen van de marktwerking heeft mogen proeven, mag hij nu kennismaken met de nadelen…Maar nee, zo riepen veel macro-economen en politici, dat kon natuurlijk niet. Want sommige banken, kijk maar naar Lehman Brothers in de VS, zijn te groot geworden. Die mogen niet failliet gaan, want dan valt het hele financiële systeem in duigen.

Dit zijn de zogenaamde ‘systeembanken’. En dat was precies de reden dat allerlei systeembanken, ook in Nederland, gebruik konden gaan maken van staatssteun:  20 miljard balanssteun, 200 miljard garantie-steun voor interbancaire leningen.

Gek genoeg was de firma Leaseplan de eerste die aanklopte om gebruik te maken van de garantieregeling. Leaseplan, inderdaad, de grootse leaseautofirma van Nederland, die toevallig ook een bankvergunning had.

In het verhoor dat Wouter Bos vorige week aflegde voor de parlementaire onderzoekscommissie De Wit over zijn daden tijdens de bankencrisis in  het jaar 2008/2009, gaf hij ruiterlijk toe dat hij baalde van deze aanvraag van Leaseplan. Maar hij kon niet anders. Uit zijn woorden bleek dat er eigenlijk geen definitie te geven was van een ‘systeembank’. Bos zei dat in crisistijd het omvallen van de kleinste bank een signaal kan afgeven waardoor het hele systeem in paniek raakt. Dus in crisistijd is iedere instelling met een bankvergunning een systeembank.

En dat had Leaseplan goed begrepen.

Maar als álle organisaties met een bankvergunning dus ‘systeembank’ zijn, dan kunnen ze geen van allen failliet gaan. Want dat kan het financiële systeem schaden. En dus moet de overheid alle banken altijd overeind houden. En als dat zo is, dan functioneren banken niet op een markt, met alle voor- en nadelen, maar zijn het eigenlijk overheidsbedrijven.

Toen was er nog het akkefietje met de DSB-bank, u weet wel de bank van de laaielichter Scheringa die zijn medewerkers leerde: ‘liegen mag, bedriegen niet.’ En zijn klanten veel geld aftroggelde. DSB mocht wél failliet gaan. Zonder dat het hele financiële systeem in paniek raakte. Blijkbaar was DSB, in tegenstelling tot Leaseplan, géén systeembank. Door Leaseplan te behandelen als systeembank en DSB niet, is aangetoond dat dat hele begrip niets voorstelt. En een masker vormt om willekeur te verbergen.

Maar willekeur is een van de grote taboes bij de overheid. De overheid behandelt gelijke gevallen op gelijke wijze, zo heb ik altijd geleerd. Anders ontstaat er despotisch gedrag bij de machthebbers. Een beetje zoals in Rusland, waar bedrijven voorrang en privileges krijgen als ze goede relaties onderhouden met de regering.

Wouter Bos is de Poetin van de Lage Landen.

Paul Lensink