Justitie 290.000 euro kwijt aan één Wob-misbruiker

Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft sinds 2012 voor ruim 290.000 euro aan dwangsommen en proceskosten uitgekeerd aan een rechtsbijstandverlener.

Uit op geld

Dat blijkt uit een woensdag gepubliceerde uitspraak van de Raad van State (RvS). De man was volgens de hoogste bestuursrechter puur uit op geld. De rechtsbijstandverlener heeft in 2013 en 2014 honderden administratief beroepschriften, Wob (Wet openbaarheid van bestuur)-verzoeken, ingebrekestellingen en overige correspondentie bij het ministerie ingediend, zo blijkt uit een eerdere uitspraak van de RvS van 5 augustus 2015. In veel gevallen kwam het tot een hoger beroep bij de afdeling bestuursrechtsspraak van de RvS. ‘Daarin is vanwege zijn handelwijze meermalen, maar niet in elke zaak, geoordeeld dat daarbij misbruik van recht is gemaakt.’

Misbruik van recht

Volgens de bestuursrechter bestaat er geen twijfel over dat de rechtsbijstandverlener uit is op geld. Zijn ‘handelwijze kan niet anders worden begrepen dan bedoeld om de besluitvorming van de minister te vertragen zodat deze een dwangsom verbeurt en om proceskostenvergoedingen te verkrijgen’. De rechtbank in Noord-Holland oordeelde eind vorig jaar al dat het doen van oneigenlijke Wob-verzoeken om daarmee werk en inkomsten voor een bedrijf te genereren ‘misbruik van recht’ is.

Kwade trouw

De rechtsbijstandverlener werkt op basis van no cure no pay; zijn cliënten hoeven geen kosten te betalen voor de procedure die hij voert en hij is ‘gerechtigd’ om namens hen dwangsommen te ontvangen. Die handelwijze maakt de man ‘rechtstreeks gebaat bij het verbeuren van dwangsommen door het bestuursorgaan aan zijn cliënt en bij een veroordeling van het bestuursorgaan tot betaling van een proceskostenvergoeding aan zijn cliënt’, aldus de RvS. Dat de rechtsbijstandverlener zijn bevoegdheid om proceskostenvergoedingen en dwangsommen gebruikt om geld van de overheid te incasseren, geeft volgens de bestuursrechter blijk van ‘kwade trouw’. ‘Derhalve heeft hij misbruik gemaakt van een wettelijke bevoegdheid.’

Hoger beroep

Dat geldt ook voor het instellen van beroep, oordeelt de RvS. Die beroepen kunnen namelijk ‘niet los worden gezien’ van het doel om dwangsommen te incasseren. Deze handelwijze moet aan de cliënt van de rechtsbijstandverlener worden toegerekend, omdat zij de man heeft gemachtigd om namens haar te procederen. Het hoger beroep dat de vrouw had aangetekend tegen een uitspraak van de rechtbank Rotterdam uit december 2013 is volgens de RvS dan ook ongegrond.

Het ministerie van Veiligheid en Justitie ‘hoopt dat het misbruik van de Wob zal afnemen’, zegt een woordvoerder. ‘De wet is natuurlijk niet bedoeld om geld aan te verdienen. Gelukkig is sinds ruim een jaar steeds meer jurisprudentie die het mogelijk maakt om Wob-misbruik te bestrijden.’

Onvolledig antwoord

Overheidsorganisaties worstelen al lange tijd met misbruik van de Wob. Bij een meldpunt van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kwamen in het najaar van 2013 in twee maanden ongeveer 500 meldingen binnen. Het gaat vaak om zeer omvangrijke informatieverzoeken, waarvan misbruikers hopen dat overheidsorganisaties niet tijdig of onvolledig antwoorden. Als een bestuursorgaan niet binnen uiterlijk acht weken reageert op een informatieverzoek kan de vragensteller een dwangsom eisen, oplopend tot maximaal 1.260 euro.

Miljoenen aan kosten

Minister Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken wees in de zomer van 2014 al op het bestaan van bedrijfjes die uit zijn op het innen van dwangsommen. Binnenlandse Zaken schat de jaarlijkse kosten van het misbruik tussen de 8 en 14 miljoen euro – inclusief de tijd ambtenaren die kwijt zijn aan het behandelen van Wob-verzoeken. Plasterk wilde de Wob loskoppelen van de Wet dwangsom, maar een besluit daarover werd afgelopen zomer uitgesteld. De Tweede Kamer wil een alternatief wetsvoorstel voor de Wob een kans geven, de Wet open overheid (Woo). Initiatiefnemers D66 en GroenLinks proberen een meerderheid voor hun voorstel te krijgen.