Begrotelijke woordmist

Gelijktijdig met het betrekken van een nieuw gemeentehuis besteedde mijn gemeente alle bedrijfsvoering uit aan een shared services organisatie. Al rap bleek dat al onze gasten hun koffie lieten staan. Die rook en smaakte namelijk naar knakworstjeswater. Natuurlijk gaven wij de shared services organisatie de schuld. Tot het ontnuchterende moment waarop bleek welke opdracht mijn gemeente had gegeven aan die organisatie: zo goedkoop mogelijk. En dat hadden ze getrouw uitgevoerd. Die opdracht deugde dus niet.

Alle gemeenteraadsleden van Nederland zitten deze dagen te blokken op de begroting van hun gemeente. Die moeten immers voor 15 november zijn vastgesteld. Dikke pakken papier zijn het allang niet meer; tegenwoordig is er een kekke app voor, of een overvolledige website. Minder creatieve gemeenten volstaan met een digitale versie van nog altijd tientallen pagina’s lang. Allemaal opgesteld in het format ‘WWW’: Wat willen we bereiken, Wat gaan we daarvoor doen en Wat mag het kosten? Aan die eerste vraag – de opdracht – mogen raadsleden wel eens wat meer aandacht geven in het raadsdebat over de ontwerp-begroting.

Managementgoeroe Stephen Covey noemde het een van de 7 eigenschappen van succes: begin in gedachte bij het einde. Dat scherpt je denken namelijk aan en geeft richting aan je handelen. Hoe ziet het beoogd maatschappelijk effect eruit? Hoe duidelijk is wat we willen bereiken opgeschreven? Als je je daarin gaat verdiepen dan kom je tot de onvermijdelijke conclusie dat woordmist welig tiert in de lokale begrotingsvoorstellen. Waarmee de uitvoering evenzo op de tast gebeurt.

Een bloemlezing uit gemeentelijke begrotingen op het gebied van sport: ‘Daarnaast is het belangrijk dat er aandacht is voor sport’. ‘Inwoners voelen zich fysiek en mentaal gezond.’ ‘In ons sport- en preventieakkoord ligt de focus op het opgroeien in een gezonde omgeving en een leven lang kunnen sporten en bewegen.’

Of onderwijs: ‘We willen optimale deelname aan de maatschappij en de arbeidsmarkt bereiken. En daarnaast onderwijshuisvesting, afgestemd op de behoefte van de inwoners.’ ‘Kinderen en jongeren krijgen volop kansen waarmee zij hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen.’ ‘Ook voor kinderen en jongeren is [gemeente] een fijne plek om op te groeien.’

Welke richting geven deze opdrachten mee voor de uitvoering? Nul. Kaderstelling mislukt.

De begroting wordt door degenen die haar maken – ambtenaren – vaak gezien als verplicht nummer. Je kunt het ze vanwege de omvang niet eens kwalijk nemen dat ze de versie van vorig jaar erbij pakken en van daaruit veranderen wat er nieuw is. Ook de aandacht van collegeleden gaat bij de begroting ergens anders naartoe: hoe krijg ik het akkoord van de raad voor extra geld voor mijn eigen plannen, al dan niet uit het coalitieakkoord? Daarmee ligt de focus niet op al het andere werk dat in de gemeente gebeurt, maar wél in de begroting moet staan.

En raadsleden zien de behandeling van de begroting weliswaar als politiek hoogtepunt, maar toch vooral als makkelijk middel om het college de maat te kunnen nemen. En daar gaat het dus fout.

De begroting is niet alleen een stapel goedkeuringen om geld uit te geven, het is ook de verzamelopdracht die de raad, uit naam van alle inwoners, meegeeft aan het college. Meer aandacht voor de formulering van die opdracht kan in duidelijkheid veel schelen. De woorden in uw begroting raken uw inwoners rechtstreeks. Let op uw woorden, raadsleden!