Voorwaardelijke liefde

Iedereen heeft wel zo’n familielid of vriend. Waar je ineens niets meer van hoort en als je dan een keer contact hebt, dan heb jíj het allemaal gedaan. Dan had jij meer aan de relatie moeten doen en nog sterker, als jij niet meer gáát doen, ‘dan hoeft het allemaal niet meer’. Ik noem dat voorwaardelijke liefde. Ik hou alleen van jou als jij mij aandacht geeft.

In financieel gemeenteland is de afgelopen maand veel gebeurd. De meicirculaire is verschenen, de VNG heeft gecongresseerd en harde woorden richting rijksoverheid uitgesproken. ‘Zonder geld geen gemeenten’, aldus indiener Zoetermeer. Aan een deel van deze uitspraak is het rijk al tegemoet gekomen, al was daar wel een arbitrageprocedure voor nodig. Er kwam eenmalig extra geld voor jeugdhulp voor 2022, al moest de VNG namens de gemeenten ook beloven ‘nu echt’ werk te gaan maken van de zo gewenste transitie. En daar werd dan meteen ook maar weer geld voor ingehouden. Oude patronen zitten diep.

Het tweede deel van die strenge VNG-uitspraak vraagt om elk gesprek met het Rijk te staken en zelfs taken terug te geven als er geen structurele financiële ruimte en aandacht voor gemeenten komt in de kabinetsformatie. Deze begrijpelijke eis wordt nog een spannende. Zo kreeg het publiek vorige week inzicht in waar de fractievoorzitters in de Tweede Kamer met de informateur over hadden gesproken in de schijnbaar eindeloze zoektocht naar nieuw te vormen kabinet. En in die documenten valt de aandacht voor gemeenten best wel tegen.

Zes weken praten op het Binnenhof heeft een lijstje van onderwerpen opgeleverd waarover partijen kúnnen gaan praten. Waarmee niet is gezegd dat ze dat ook echt gaan doen. Het lijkt er wel op dat de partijen die de afgelopen weken met informateur Hamer gepraat hebben, het redelijk eens zijn over dat lijstje. Het bevat 7 ‘overkoepelende ambities en doelen’: van een kansenrijke en inclusieve samenleving tot Europa en geopolitiek.

Gemeenten komen welgeteld twee keer voor in de toelichting bij dat lijstje. Zo worden ze genoemd bij het verminderen van kansenongelijkheid en onevenwichtigheden in de samenleving. En komen ze voorbij onder het thema ‘gezondheid’, met name voor het vormgeven van preventie in het sociaal domein en de jeugdzorg. Niet heel baanbrekende ideeën.

Voor het overige leest de lijst als een opmaat naar vele nieuwe en gedetailleerde beleidsvoornemens vanaf het Binnenhof waarbij van gemeenten als vanouds wordt verwacht dat zij zich schikken en plooien al naar gelang de stuivers die ervoor worden gereserveerd in het Gemeentefonds. Klimaat, duurzame economie, digitalisering, wonen, infrastructuur, veiligheid: vooralsnog geen aandacht voor het gemeentelijk perspectief. Dus kan het opschorten van elk gesprek en het teruggeven van taken zomaar de ongemakkelijke bestuurlijke realiteit worden.

Gemeenten staan in de Tweede Kamer echt niet voldoende op het netvlies. Maar gemeenten hebben dus ook niet de luxe om nu af te gaan zitten wachten wat het Haagse formatieproces voor hen gaat opleveren. Wil je het stoppen van het gesprek voorkómen? Práát dan! Nu. Deze zomer. Bel en mail vanuit alle 352 gemeenten de Kamerleden. Om te beginnen met die van VVD en D66, die nu aan de beurt zijn om te beginnen met denken over het overwegen van het starten van het proces om wellicht een nieuw kabinet te kunnen vormen. Een goede relatie is hard werken. Tenzij je aan voorwaardelijke liefde wilt doen natuurlijk.