Gemeenten: 'Niet meer geld, betere decentralisaties'

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vraagt het nieuw te vormen kabinet voor de verandering eens niet om extra geld. Wel om betere decentralisaties. 

Contouren duidelijk
Dat blijkt uit de conceptbrief van de VNG aan de (in)formateurs van het nieuwe kabinet. Daags na de Tweede Kamerverkiezingen moest het bestuur van de gemeentelijke koepelorganisatie zich daar nog over buigen. De contouren van wat de gemeenten van het nieuwe kabinet verwachten, zijn echter wel duidelijk. En ook wat het rijk van de gemeenten kan verwachten ‘om samen sterker uit de crisis’ te komen.

Organisatorische omslag
In de conceptbrief stellen de gemeenten het rijk voor om als overheden een ‘inhoudelijke en organisatorische omslag’ te maken. Dat is nodig om meer ruimte te geven aan de eigen kracht van burgers en het bedrijfsleven. ‘Met nieuwe vormen en instrumenten’, aldus de VNG. Dat vraagt om een andere manier van denken, ook van het rijk.

Vlottrekken decentralisaties
Er moet worden voortgeborduurd op ‘de beweging naar meer taken en verantwoordelijkheden voor gemeenten in het sociale domein.’ Gedoeld wordt op het weer vlottrekken van de decentralisaties op het gebied van werk, jeugdzorg en begeleiding, maar dan verregaander. De gesneefde plannen gingen nog te veel uit van verkokerde wet- en regelgeving, organisaties en geldstromen. ‘Wij willen dat er wordt gedacht vanuit de burgers zelf.’

Belastingdruk
Mensen moeten volgens de VNG meer onderling kunnen uitmaken hoeveel geld zij over hebben voor de publieke voorzieningen. Dat geldt voor het landelijke niveau evengoed als voor de lokale overheid. ‘Daarom moet het belastinggebied van lokale overheden worden verruimd te koste van die van het rijk. Het gemeentelijk belastinggebied wordt uitgebreid door een keuze te maken uit de beschikbare alternatieven. Tegelijkertijd wordt een aantal ‘kleinere’ belastingen opgeheven.’ De totale belastingdruk stijgt echter niet door een navenante verlaging van de rijksbelastingen. Die verlaging is volgens de VNG mogelijk doordat een groter belastinggebied gekoppeld is aan een kleiner gemeentefonds.

Dienstverlening standaardiseren
De VNG wil verder dat gemeenten hun dienstverlening aan burgers en bedrijven gaan standaardiseren met als doel deze effectiever en transparanter te maken. Gemeenten willen samen met de rijksoverheid komen tot een geactualiseerd overheidsbreed dienstverleningsconcept, waarbij innovatie centraal staat.

Grote uittocht
Op het gebied van werkgeverschap wil de VNG toe naar een open arbeidsmarkt voor de publieke sector. Als gevolg van bezuinigingen en reorganisaties zullen op korte termijn duizenden mensen bij gemeenten moeten worden herplaatst. Op lange termijn zal als gevolg van ‘de grote uittocht’ echter een tekort aan werknemersaanbod kunnen worden verwacht. ‘Partnerschap tussen de werkgevers in de publieke sector biedt hierbij een kans om mensen aan het werk te houden.

Open arbeidsmarkt
Dat kan onder meer met regionale arbeidsmarktverbanden en het creëren van open arbeidsmarkt voor de publieke sector’, aldus de VNG. Helemaal zonder geldeisen is de lobby-brief niet. De VNG ziet graag dat de korting van 100 miljoen euro uit het vorige regeerakkoord – een uitname uit het gemeentefonds voor Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD’s) – wordt teruggedraaid. De schaalvoordelen van die RUD’s lopen volgens de VNG lang niet op tot dit bedrag dat structureel uit het gemeentefonds wordt genomen.

Wet HOF
Ook richting formateurs maakt de VNG duidelijk dat een nieuw kabinet de Wet Houdbare overheidsfinanciën van tafel moet halen, omdat die de lokale investeringen belemmert en zelfs het besteden van gespaard geld onmogelijk maakt. Ook moet worden afgezien van de invoering van het schatkistbankieren. Dat verplicht stallen van overtollige middelen bij het rijk scheelt de decentrale overheden miljoenen aan rendement, ‘hetgeen de overheid als geheel en ook de maatschappij een grote schadepost oplevert.’