VNG laat 100 miljoen euro lopen

Een slimmigheidje van het Rijk, zo berichtte Binnenlands Bestuur begin vorige maand, blijkt de Nederlandse gemeenten circa 100 miljoen euro te kosten. De voor gemeenten nadelige actie werd ontdekt door gemeentefondsspecialist Dirk Jans. Hij kwam erachter dat het Rijk uitgaven van 2012 naar 2011 had verschoven.

Eerder dit jaar had het Rijk enkele meevallers, met name als gevolg van lagere EU-afdrachten. Die budgettaire ruimte leidde tot het naar voren halen van uitgaven van 2012 naar 2011. Omdat voor 2011 de normeringsmethodiek buiten toepassing was verklaard, leiden extra uitgaven in dat jaar dus niet tot een wijziging van het accres (lees: aanwas van de algemene uitkering).

Daartegen leidt de verlaging van de uitgaven in 2012 wel tot lagere rijksuitgaven en dus tot een lager accres. Want vanaf 1 januari geldt het aloude normeringsstelsel weer, waarin ook is vastgelegd dat gemeenten minder geld krijgen van het Rijk als de rijksuitgaven lager zijn. Naar verluidt is het nadelig effect van de toegepaste schuiftactiek ongeveer 100 miljoen euro.

Het bestuur van de VNG heeft inmiddels besloten niet achter het met de schuifactie verloren geld aan te gaan. Dat had wel gekund. Na het weer in ere herstellen van de normeringssystematiek was de afspraak immers dat voor de hoogte van het gemeentefonds 2011 als instapmoment zou gelden. Volgens de VNG geeft de berichtgeving van Binnenlands Bestuur echter ‘een scheef beeld van de werkelijkheid’. Dat het Rijk heeft geschoven met geld wordt niet ontkend, maar dit schuiven van uitgaven tussen kalenderjaren gebeurt volgens de gemeentelijke belangenorganisatie vaker.

Volgens VNG-bestuurslid Rik Buddenberg, tevens burgemeester van Pijnacker-Nootdorp, is wat het Rijk heeft gedaan ‘business as usual’. Bovendien ondervinden gemeenten er volgens hem alleen op de korte termijn nadeel van. ‘De spelregels die we met het Rijk hadden afgesproken bij het bevriezen van het gemeentefonds, geven ons geen titel om er ook maar wat van te zeggen’, zegt hij. De commissieleden van het VNG-bestuur hebben de schuifactie geaccepteerd. In totaal krijgen gemeenten volgend jaar 179 miljoen euro minder dan ze in mei nog was voorgespiegeld.

Gefopt

 

‘De VNG doet deze kasschuif af als business as usual. Daar zit hem wat mij betreft nou net de kneep’, zegt Jaap van Prooijen, afdelingshoofd financiën van de gemeente Lansingerland. ‘Met het bevriezen van de Algemene Uitkering [van 2009 tot en met 2011] is die structurele lijn doorbroken. In 2012 wordt een nieuwe start gemaakt en dus moet je dan ook naar de nieuwe omstandigheden kijken. Nu worden gemeenten naar mijn mening echt gefopt. Voor mijn gemeente is dat toch zo’n 3 ton!’

Ook directeur Jans van PAUW, dat de hoogte van de jaarlijkse uitkering uit het gemeentefonds bepaalt, begrijpt de opstelling van de VNG niet. ‘Tevoren hadden ze bij de VNG gezegd heel scherp te zijn op het instapmoment. Nu wordt die startpositie door het Rijk gewijzigd, en dan laten ze het schieten. Ik ga er zonder meer van uit dat er geen kwade opzet van het Rijk in het spel is, maar dat is voor de techniek niet zo relevant. Toch hebben veel gemeenten het basisgevoel dat ze worden benadeeld’, zegt hij.

Dat gevoel overheerst in elk geval bij PvdA-fractievoorzitter Jan Heshof van de gemeente Tholen. Hij vroeg naar aanleiding van de berichtgeving in Binnenlands Bestuur welke mogelijkheden het college van burgemeester en wethouders ziet om de truc met de schuiftechniek door het Rijk te neutraliseren. Dit om voor de Zeeuwse gemeente een hoger accres in 2012 te bewerkstelligen. ‘Ik wacht al 2 weken op antwoord’, zegt Heshof. Hij accepteert niet dat de VNG het erbij laat zitten. ‘Dan maar via Provinciale Staten of de Tweede Kamer’, aldus het raadslid. ‘

Benadeeld

 

Voor hoeveel geld Tholen wordt benadeeld door de boekhoudkundige truc van het kabinet-Rutte weet Heshof niet. In de Zeeuwse gemeente Terneuzen hebben ze dat al wel op een rij. Daar valt de algemene uitkering volgend jaar per saldo twee ton lager uit. Buurgemeente Sluis schiet er zo’n ton bij in, Hulst 3,5 ton.

Borsele loopt volgens hoofd financien Richard Wiskerke naar schatting één ton mis. ‘Ik kan niet beoordelen of het schuiven met geld bewust of onbewust is gebeurd. Daar hebben we de VNG voor. Het is het onderzoeken waard. Er was immers een gentleman’s agreement tussen Rijk en VNG om het “samen de trap op, samen de trap af-systeem” van 2009 tot en met 2011 te bevriezen’, aldus Wiskerke.

Als blijkt dat er door het Rijk is gerommeld, dan suggereert hij het herstel van de normeringssytematiek met terugwerkende kracht op 1 janauri 2011 te laten ingaan. Dat is volgens Wiskerke eerlijker dan tijdens het spel de regels te veranderen. ‘Dat kan niet.’

Tot onoverkomelijke problemen leidt het mislopen van de genoemde ton in Borsele overigens niet. ‘Wij vonden de meicirculaire al te rooskleurig en zijn - voorzichtig - met lager geschatte inkomsten gaan ramen’, zegt het hoofd financiën. Voor Tholen ligt dat volgens PvdA-raadslid Heshof anders. ‘De begroting 2012 kwam 50.000 euro positief uit, maar door de laatste ontwikkelingen raken we onder de streep’, zegt hij.