Vlissingen als enige nog onder curatele

Slechts één gemeente valt de eer te beurt dit jaar om financiële redenen onder curatele van de provincie te staan: Vlissingen. De nieuwe fusiegemeenten uitgezonderd, zijn verder alle begrotingen oké bevonden door de provinciale toezichthouders.

In 2021 vielen om financiële reden nog twaalf gemeenten onder preventief toezicht: Borsele, Brummen, Castricum, Delft, Grave, Haaksbergen, Montfoort, Stadskanaal, Vijfheerenlanden, Vlissingen, Westervoort en Woudenberg. Van dat rijtje is in 2022 dus alleen Vlissingen over. De begroting van die gemeente is volgens de provincie Zeeland nog steeds niet op orde. Borsele is van dat verscherpte toezicht verlost: de gemeente leverde in november een sluitende begroting in. Dat was onder meer mogelijk door wat bezuinigingen en extra geld van het rijk voor de jeugdzorg.

In Drenthe, Flevoland, Limburg en Zuid-Holland blijft alles zoals het was: om financiële redenen hoeft in 2022 opnieuw geen enkele gemeente onder verscherpt toezicht te worden gesteld. In Utrecht verandert de situatie wel. Het verscherpt toezicht op Woudenberg, Montfoort en Vijfheerenlanden is geschrapt. Datzelfde geldt voor Noord-Holland. Daar zijn geen preventieve gemeenten meer, omdat ze allemaal een structureel en reëel evenwicht hebben kunnen aantonen voor 2022 of een herstel daarvan binnen de meerjarenraming. Dat geldt ook voor Castricum, die dat vorig jaar niet lukte. In Brabant staat de teller dit jaar op nul: het financieel zwakke Grave, in 2021 nog onder curatele van de provincie gesteld, ging op in de nieuwe fusiegemeente Land van Cuijk.

In Groningen vallen dit jaar eveneens alle gemeenten onder repressief financieel toezicht van de provincie. Dat betekent voor Stadskanaal dat ze hun niet begrote uitgaven niet meer hoeven voor te leggen aan de provincie alvorens ze worden gedaan. De gemeente weigerde vorig jaar een sluitende begroting in te leveren en kwam daardoor onder preventief toezicht te staan. Onder meer omdat Stadskanaal uiteindelijk toch enkele bezuinigingsposten vond en van het rijk meer geld kreeg voor de jeugdzorg, is de financiële positie van de gemeente volgens de provincies voldoende verbeterd.

In Friesland vallen in 2022 alle gemeenten weliswaar onder het repressieve toezicht, maar de provincie ziet zich toch genoodzaakt om twee gemeenten extra in de gaten te houden: Dantumadiel en Súdwest- Fryslân. Zij voldoen volgens de provincie niet volledig aan alle criteria. In Overijssel is Haaksbergen verlost van het preventief toezicht van de provincie.

Ook alle andere gemeenten hebben een begroting of meerjarenraming die voldoen aan de wettelijke eisen. Maar de provincie stelt wel dat dat de financiën bij de gemeenten onder druk blijven staan door het sociaal domein en de gevolgen van de coronapandemie.

Zorg: gemeentefonds

In buurprovincie Gelderland vallen eveneens alle gemeenten in 2022 onder repressief toezicht. Het verscherpte toezicht op Westervoort en Brummen is per 31 december 2021 beëindigd. Met name door het eenmalig extra toegezegde geld van het rijk staan de Gelderse gemeenten er volgens gedeputeerde Jan Markink beter voor dan vorig jaar: ‘We zien bij de meeste gemeenten positieve begrotingen voor volgend jaar en meer reserves. Daar zijn we echt blij mee. Tegelijkertijd zijn er zorgen voor daarna.’ Ondanks dat het extra rijksgeld eenmalig is, mogen gemeenten in de meerjarenbegroting doen alsof dit geld ook voor de jaren erna is toegezegd.

Markink: ‘Zonder deze fictieve bijdrage krijgt bijna geen gemeente het verhaal meerjarig sluitend. Dit laat wel weer zien dat ze niet eenmalig maar structureel extra geld moeten krijgen.’ Andere zorg is de voorgenomen herverdeling van het gemeentefonds. Volgens de laatste inzichten zal de helft van de 51 Gelderse gemeenten daar nadelig uitkomen. Lang niet al deze gemeenten houden daar volgens hem rekening mee in hun begroting.