Winnaars en verliezers

Precies een dag na de gemeenteraadsverkiezingen kwam het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK)met harde cijfers over een andere verdeling van de algemene uitkering over de Nederlandse gemeenten. De notitie leert dat er 170 gemeenten per 2015 op achteruit gaan. Voor zo’n tien gemeenten blijft de uitkering uit het gemeentefonds nagenoeg gelijk, zo’n 250 gemeenten gaan er op vooruit.

Er is minder geld voor onderwijs, omdat gemeenten minder uitgeven dan ze voor onderhoud van schoolgebouwen binnenkrijgen. Dat treft vooral gemeenten met veel leerlingen in het voorgezet onderwijs. Er is minder geld voor wegen in het buitengebied en meer in het stedelijk gebied. Ook daarbij was volgens BZK sprake van scheefgroei.  Gemeenten met militaire kazernes en gevangenissen krijgen minder geld vanwege de nieuwe woningdefinitie op basis van de Basisregistratie adressen en gebouwen (BAG). Die woonruimten worden niet langer meer meegeteld. Voor studentensteden dreigt iets dergelijks. De G4 verliezen, zoals Binnenlands Bestuur al eerder meldde, een fors deel van het zogeheten vaste bedrag.

We gaan maar even voorbij aan de vraag waarom BZK er niet voor heeft gekozen vóór de raadsverkiezingen met de notitie naar buiten te komen. Partijen hadden in hun verkiezingsprogramma’s dan kunnen rekenen met de voor- of nadelen van de herverdeling van het gemeentefonds. De verschillen met de huidige verdeling zijn in sommige gevallen best aanzienlijk. Zo schieten circa 70 gemeenten er meer dan 10 euro per inwoner bij in, zoals de kazernegemeenten Ermelo en Oirschot. De belangrijkste voordeelgemeenten zijn Oostzaan en Diemen, met elk 50 euro per inwoner extra. Dat zijn bedragen waarmee je voorzieningen structureel in het leven kan houden, of juist niet – al naar gelang je voor- of nadeelgemeente bent. Nieuw te vormen colleges staan nu voor een voldongen feit, want ruimte om te onderhandelen is er niet. De Raad voor de financiële verhoudingen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten krijgen welgeteld drie weken de tijd om te reageren. Veel heil valt daar niet van te verwachten.

De bijeenkomsten die BZK rondom nu de herijking organiseert, zijn vooral uitlegsessies over hoe het proces is verlopen. Hoe de nieuwe verdeelmodules concreet tot stand zijn gekomen, valt niet na te gaan: de achterliggende stukken zijn geheim. Degene die het kritisch zou willen narekenen en voor de eigen gemeente een analyse zou willen maken, heeft het nakijken. Dat is op zijn minst merkwaardig, want het gaat niet bepaald om klein bier.  De enige zekerheid die de nieuw te vormen colleges hebben is dat het mee- of tegenvalt. Voor zolang het duurt, want de cijfers worden binnenkort nog geactualiseerd en in 2016 wacht een nieuwe herijkingsronde.