Fentener van Vlissingen grootste ontvanger EU-subsidie

De eindontvangers van Europese subsidies van het gemeenschappelijk landbouwbeleid in 2018 en 2019 en het cohesiebeleid van 2014 tot 2020 zijn in beeld. Twee Nederlandse families springen eruit: Fentener van Vlissingen en Van der Leegte.

Let op: onder dit bericht staat een correctie

Het Europees Parlement (EP) heeft per lidstaat een lijst gepubliceerd van de grootste 25 eindontvangers van de fondsen. Het EP wilde graag weten waar de Europese subsidies blijven en vroeg aan denktank CEPS dat uit te zoeken. Dat is een klus: door de fragmentatie staan de 600.000 ontvangers van cohesiegelden en de 6 miljoen ontvangers van landbouwgelden in bijna 300 databases in de Europese Unie in de 27 lidstaten.

Tientallen miljoenen

In Nederland valt op dat de familie Fentener van Vlissingen de lijst van cohesiegelden aanvoert met 3,3 miljoen euro als eigenaar van Trouw Nutrition. De familie Van der Leegte van autobouwer VDL staat op nummer twee met 1,3 miljoen euro. Hilde Umdasch houdt 1 miljoen over. Bij de landbouwgelden krijgt Henda Flowers, een grote chrysantenkweker het meeste geld, 6 ton in 2018. In 2019 voeren W. en J. Schutte met 8 ton de lijst aan. De Koninklijke maatschap Wilhelminapolder staat in 2018 en 2019 op nummer twee, met iedere keer ruim 5 ton.  Daarmee zijn de eindbegunstigden overigens bescheiden. In sommige andere lidstaten, zoals Polen en Duitsland  zijn er eindbegunstigden met vele tientallen miljoenen euro´s.

Natuurrijk Limburg

De lijst is gemaakt door denktank CEPS in Brussel. Het onderzoek stelt alleen vast waar het geld heen gaat. Het gaat niet over doelmatigheid en rechtmatigheid. Eerder publiceerde het EP al een lijst met de directe ontvangers. Daarin is Stichting Haagbouw is voorlopig Nederlands kampioen Europese subsidies binnenhalen. Ze staat bovenaan in de Nederlandse top 50 van directe ontvangers van Europese cohesiefondsen zoals ESF+ en EFRO. Haagbouw ontving tussen 2014 en 2020 in totaal 41 miljoen euro. De Amsterdam Economic Board is tweede, met zo´n 30 miljoen euro. Bij het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) staan in 2019 op plaats één de Coöperatie Natuurrijk Limburg met 6,5 miljoen euro en op twee de telers coöperatie Nova Fresh met 6,3 miljoen euro. De top 50 van directe ontvangers voor het GLB telt – hoe kan het anders – veel agrarische instellingen en ook decentrale overheden als waterschappen.

Grote bedrijven

PvdA Europarlementariër Lara Wolters denkt dat de lijst veel inzicht geeft, maar ziet in Nederland geen ‘Tsjechische toestanden’ waar ze wel belangenverstrengeling ziet. Toch vindt ze het een probleem dat het geld vooral naar de grotere bedrijven in Nederland gaat. ‘De Tsjechische premier Andrej Babis ontvangt via zijn bedrijf Agrofert grootschalig Europees landbouwgeld, terwijl hij aan Europese vergadertafels meebeslist over grootte van de pot landbouwgeld en tegelijk in Tsjechië invloed heeft op wie het geld ontvangen. In Nederland zijn gelukkig geen vermoedens van dergelijke belangenverstrengeling. Een ander probleem in Tsjechië is dat het merendeel van Europees landbouwgeld terechtkomt bij een klein aantal boerenbedrijven, die eigendom zijn van een groep oligarchen – waaronder premier Babis.’

In Nederland is het aantal eigenaars van boerenbedrijven niet zo klein als in Tsjechië. Uit de studie met grootste eindontvangers van geld uit het GLB blijkt dat in Nederland vooral coöperaties van boerenbedrijven grote hoeveelheden landbouwgeld ontvangen. Wolters: ‘Maar het is wel een probleem dat ook in Nederland de grootste boerenbedrijven het meeste landbouwgeld ontvangen. Dat terwijl deze bedrijven op grote schaal produceren en niet helpen de klimaatcrisis te bestrijden. Kleinere en vooral duurzamere boerenbedrijven krijgen op die manier minder geld dan nodig.’

Transparanter

De Europarlementariër vindt dat Nederland zich sterk moet maken voor meer transparantie. ´Uit de lijsten met ontvangers blijkt dat degenen die in Nederland op de lijst van directe ontvangers staan, ook de echte eindbegunstigden zijn. In onder andere Tsjechië is dit anders, daar krijgen grootontvangers landbouwgeld via verschillende kleinere boerenbedrijven onder een andere naam. Op die manier blijft voor de Europese en nationale toezichthouders onduidelijk wie wat ontvangt. Dat moet zeker worden aangepakt: ik wil een openbare en gestandaardiseerde database met alle eindbegunstigden.’
Maar dat neemt niet weg dat ze meent dat ook Nederland transparanter kan worden als het op landbouwgeld aankomt. ‘De manier waarop Europees landbouwgeld wordt uitgegeven is van invloed op de aanpak van de klimaatcrisis, de voedselvoorziening, het platteland en het gaat over heel veel belastinggeld. Meer openheid over de effecten van de huidige verdeling in Nederland, zou een stap in de goede richting zijn.’

Onderhandelingen

Dezer dagen vinden onderhandelingen tussen Europese instellingen plaats om te beslissen over het Europees landbouwbeleid vanaf 2023. De lidstaten houden meer verplichtingen over transparantie rond ontvangers tegen. Donderdag bespreekt de CONT-Commissie van het Europees Parlement de lijst.

Correctie:

De gebruikte onderzoeksdata bevatten toevallige – geen systematische - fouten. Daardoor bevat het onderzoek van CEPS ook fouten. Gevolg is dat enkele vermeldingen in de lijst met directe ontvangers te hoog zijn aangegeven. Onder meer de Amsterdam Economic Board ontving geen 30 miljoen maar 3 ton. Ook de stichting Haagbouw kreeg geen 41 miljoen maar enkele tonnen. (23 juni 2021)