Bedrijfsleven transparanter dan overheid

Overheden kunnen hun transparantie vergroten door gebruik te maken van modellen voor verslaglegging uit het internationale bedrijfsleven.

Onvolledige jaarverslagen publieke sector

Dat stelt EY in reactie op de toenemende kritiek op onvolledige jaarverslagen in de publieke sector. Begrotingen en jaarverslagen van overheden geven volgens veel criticasters vaak wel een uitgebreide opsomming van activiteiten die zijn ondernomen, maar bieden weinig tot geen inzicht in de concrete beleidseffecten die die inspanningen opleveren. ‘Zo laten overheden bijvoorbeeld wel weten dat er een zonnepanelen actie is geweest en misschien zelfs nog hoeveel inwoners hebben deelgenomen. Maar niet wat dit dan concreet heeft opgeleverd aan Megajoules hernieuwbare energie. En welke bijdrage dat dan levert aan de doelstelling van de gemeente om bijvoorbeeld klimaatneutraal te worden. Het jaarverslag geeft hiermee dus geen inzicht in het rendement van maatschappelijk geld. En dat is jammer’, aldus EY-partner Franc van den Berg.

Inzicht in maatschappelijke impact

De maatschappij vraagt volgens hem om steeds meer transparantie. ‘Klanten en zelfs investeerders zijn niet meer alleen geïnteresseerd in financiële resultaten van bedrijven, maar willen vooral weten of en hoe bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en wat dat dan concreet oplevert. Het internationale bedrijfsleven komt aan deze wensen tegemoet door in toenemende mate inzicht te geven in financiële resultaten én in maatschappelijke impact’, aldus Van den Berg. ‘Overheden zijn in dit opzicht een stuk minder transparant: goed inzicht in de effecten van beleid en het rendement ontbreekt. Terwijl het hier om maatschappelijk geld gaat.’

Benchmark ministerie van Economische Zaken

Overheden zouden er daarom goed aan doen hun licht op te steken bij het bedrijfsleven, te beginnen bij een benchmark van het ministerie van Economische Zaken naar het meest transparante verslag in die sector. Bedrijven die gebruik maakten van het zogeheten Integrated Reporting Framework scoorden daarin goed. Dat model helpt bedrijven bij het opstellen van geïntegreerde jaarverslagen die inzicht geven in zowel de financiële als de maatschappelijke waarde die het bedrijf heeft gerealiseerd.

De NS komt in die benchmark als beste uit de bus met haar jaarverslag. Daarin is volgens de jury ‘transparant en helder’ neergezet wat de  maatschappelijke impact van het bedrijf is. ‘En daarmee laat NS zien dat het gedachtengoed van het Integrated Reporting Framework niet alleen geschikt is voor de private sector, maar minstens zo goed bij de publieke sector’, zegt senior adviseur Sacha Tensen van EY. ‘Het creëren van maatschappelijke waarde is immers de ‘core business’ van organisaties in de (semi)publieke sector.’

Sturen op effecten van beleid

Overheden zouden de stap moeten maken naar het sturen op en verantwoorden van beleidseffecten door een vertaling te maken van het gewenste eindbeeld – het maatschappelijke effect – naar resultaten die de organisatie zelf kan realiseren – het beleidseffect – , de activiteiten die zij daarvoor onderneemt en de middelen die hiervoor ingezet worden. Op die manier kan al in de begroting worden vastgelegd welke beleidseffecten worden nagestreefd en welke activiteiten en middelen daarvoor nodig zijn. Vervolgens kan in het jaarverslag verantwoording worden afgelegd over doeltreffendheid – zijn de gewenste effecten gerealiseerd? – en de doelmatigheid – staan de middelen in verhouding tot de gerealiseerde effecten? Het jaarverslag wordt daarmee volgens Tensen relevanter. ‘Extern, omdat burgers kunnen lezen wat de overheid allemaal voor hen doet. En intern wordt het jaarverslag een belangrijk evaluatiemoment met waardevolle inzichten voor de volgende begrotingsperiode.’