Te actueel is niet goed
De middelgrote en grote gemeenten krijgen een budget van het Rijk om de bijstandsuitkeringen te betalen. Dat budget wordt berekend met een ingewikkeld model, dat vijftien verschillende factoren bevat.
Daarnaast zijn er nog drie garantieregelingen die gemeenten met tekorten op de bijstand extra geld toekennen, te betalen door de gemeenten die geld overhouden van hun bijstandsbudget. Hoe kan het dan toch dat de gemeenten al jarenlang erg ontevreden zijn over dat verdeelmodel?
Het Rijk doet vreselijk zijn best om de verdeling goed te regelen. Elk jaar wordt het verdeelmodel minutieus onderzocht om de verdeling optimaal te laten aansluiten bij de laatst bekende uitgaven van de gemeenten en bij de meest actuele gegevens over die vijftien factoren. In juni is dat laatste onderzoek gehouden. De onderzoekers adviseren om de gemeenten in 2010 per huurwoning 0,94 cent minder te geven dan in 2009, per baan in de handel en horeca 2,60 euro meer, per laag opgeleide inwoner 0,86 cent minder, enzovoort.
Het onderzoek gebruikt ingewikkelde econometrische methoden om op deze bedragen te komen. En dat is geen kwestie van wat cijfers in een computer stoppen. Nee, er is onder andere ook goed gekeken of de meest actuele gegevens gebruikt moeten worden, want dan moeten die wel geschikt zijn.
Een beter verdeelmodel dan wat er nu is, kan eigenlijk niet of nauwelijks. Het is niet mogelijk om het geld rechtvaardiger toe te delen dan wat die onderzoekers adviseren. Heel wijs besluit staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op 16 december om de bedragen van het onderzoek over te nemen. De gemeenten krijgen dus in 2010. En ze besluit ook om de meest recente gegevens te gebruiken.
Het probleem is echter dat cijfers die in juni het meest actueel waren, en waar de bedragen op zijn gebaseerd, in december niet meer de meest actuele zijn. Van de vijftien factoren die de verdeling bepalen, zijn er in het afgelopen halfjaar dertien geactualiseerd. Daarmee is de basis van het onderzoek uit juni helemaal weg. Als je één element van dat onderzoek verandert, zoals de jaren waarover je telt, dan moeten immers de bijbehorende bedragen ook veranderen. Nieuwere gegevens leiden tot een verdeling van de bijstandsbudgetten die behoorlijk kan afwijken van de gewenste verdeling.
Je moet hetzij de cijfers uit juni gebruiken, hetzij een nieuw onderzoek laten uitvoeren om de beste bedragen voor de actuele waarden van alle vijftien factoren te vinden. Door de cijfers te gebruiken die na juni beschikbaar zijn gekomen maar de bedragen daar niet op te baseren, zijn er in 2010 gemeenten die onterecht veel budget voor de bijstand krijgen, en zijn er gemeenten die fors benadeeld worden en daarom veel eigen geld moeten inzetten om de bijstandsuitkeringen te betalen.
Hoe zou het komen dat er zoveel garantieregelingen bij het verdeelmodel nodig zijn? Hoe zou het komen dat gemeenten zo ontevreden zijn?
Door tig instituten Uni Twente, Cebeon, Atlas voor Gemeenten, Divosa, E'til etc. is al jaren aangetoond dat het verdeelmodel NIET doet wat het moet doen. Het is onverklaarbaar waarom de ene gemeente voordeel heeft en even onverklaarbaar waarom somiige gemeenten nadeel hebben. Komt een gemeente geld te kort dan geldt eerste instantie een eigen risico ter hoogte van 10% van het toegekende budget. Vervolgens wordt beoordeeld OF men voor het restrende tekort een aanvulling ontvangt. Deze wordt NIET door voordeel gemeenten betaald doch uit het oorspronkelijke MACRO budget. Heeft een gemeente structureel tekort op het toegekende budget dan moet na 3 jaar (in het extreme geval heeft zo'n gemeente al 3 x 10% zelf op moeten hoesten) een aanvraag in het kader van de Meerjarige Aanvullende Uitkering worden aangevraagd. Voor de financiering van deze regeling hebben ALLE gemeenten een bedrag gereserveerd van € 25 milj. Ook nu weer uit het MACRO budget. De huuidige crisis heeft de sytematiek van het MAU model echter deels achterhaald zodat sommige gemeenten nu minder aanvulling kunnen krijgen als voorheen.
Al met al voldoende punten voor verbetering en zorg dacht ik zo.