Subprime in de bijstand

De gemeenten beloven ervoor te zorgen dat er eind 2011 75 duizend bijstandsgerechtigden minder zijn dan eind 2006. In ruil daarvoor zal het rijk niet de besparingen inpikken als de gemeenten erin slagen nóg minder bijstandsuitkeringen over te laten. Ik twijfel. Sterker nog, ik denk dat de gemeenten het niet redden. En dan kost de afspraak de gemeenten veel geld.

De economische groei zit weliswaar nu (juni 2007) wel mee, maar het is onvermijdelijk dat de komende vier jaar een dipje komt. En dan? Dan halen de gemeenten natuurlijk niet de afgesproken daling van de bijstand. De gemeenten gokken op vier jaar zonnig weer. Je hoeft geen klimaatdeskundige te zijn om te weten dat die voorspelling niet uitkomt.’

Ondanks mijn waarschuwing tekenden de gemeenten toch het akkoord. Wel kwam er een garantieregeling. Het risico voor de gemeenten van een tegenvallende economische groei werd beperkt tot 12.500 uitkeringen, wat neerkomt op 160 miljoen euro per jaar. Als de gemeenten méér dan 160 miljoen euro nadeel zouden hebben door de tegenvallende groei, dan zouden ze compensatie krijgen. Over de hele looptijd van vijf jaar van het akkoord lopen de gemeenten dus vijf maal 160 miljoen euro, dat wil zeggen 800 miljoen euro, risico voor de economische groei.

Met andere woorden: de gemeenten beloofden het rijk om de eerste 160 miljoen euro per jaar aan bijstandskosten bij een tegenvallende groei zelf te dragen. En hoeveel geld vroegen de gemeenten voor die garantie?

Bijna niets. De gemeenten zouden namelijk alleen maar voordeel van die garantieregeling hebben als ze zelf heel hard hun best zouden doen en fantastische resultaten zouden boeken. ‘Goede resultaten’ was niet goed genoeg. Geen enkele verzekeringsmaatschappij zou het rijk zo’n verzekering, met zo’n lange looptijd, tegen zo’n lage premie aanbieden, zelfs niet de meest dubieuze en dus inmiddels failliete aanbieders van Amerikaanse subprime-hypotheken.

In 2007 boekten de gemeenten een bescheiden winst van dertig miljoen euro. Dat zouden ze zonder het akkoord ook hebben gehad. Maar door het akkoord mochten de gemeenten dat bedrag in 2008 houden. In 2008 speelden de gemeenten ongeveer quitte. Weliswaar hebben de gemeenten uitstekend werk geleverd, en zijn er sinds 1980 niet meer zo weinig bijstandsuitkeringen geweest als nu, maar de tussenstand van het akkoord na twee jaar is nog maar dertig miljoen euro winst.

Binnenkort komen er honderdduizenden werklozen bij. De gemeenten zullen in 2009, 2010 en 2011 een beroep moeten doen op de garantieregeling. In deze drie jaar moeten de gemeenten 480 miljoen euro verlies zelf dragen. In totaal, tot en met 2011, zal het akkoord de gemeenten dus 450 miljoen euro kosten. Waarschijnlijk sluiten de gemeenten deze eeuw geen financieel akkoord meer met het rijk.