Angst zit er goed in bij ambtenaren Belastingdienst

Drie ambtenaren kregen vorig jaar van de top van de Belastingdienst te horen dat zij niet individueel zouden worden aangepakt voor de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Zij hadden dat als voorwaarde gesteld voor hun medewerking aan een onderzoek naar de affaire door de Auditdienst Rijk (ADR). Intussen heerst bij ambtenaren van de Belastingdienst angst, boosheid en frustratie en is er een roep om een parlementaire enquête.

Directeur-generaal teruggefloten
De drie betreffende medewerkers van de Belastingdienst vroegen vooraf om ‘zekerheid dat hun medewerking aan het onderzoek niet tegen hen gebruikt zou kunnen worden’. Zij kregen daarop te horen ‘dat disciplinair optreden tegen individuele ambtenaren in dit kader niet op zijn plaats is’. Dat schrijven staatssecretarissen Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen (Financiën) aan de Tweede Kamer. Die boodschap was mede afkomstig van toenmalig directeur-generaal Belastingdienst Jaap Uijlenbroek. Die wilde ook in een conceptnotitie vastleggen dat geen sprake zou zijn van stappen tegen individuele medewerkers in verband met de toeslagenaffaire. Maar de hoogste ambtenaar op het ministerie van Financiën floot hem terug, omdat vermoedens van ambtsmisdrijven ‘niet bij voorbaat uitgesloten konden worden’.

Aangifte van ambtsmisdrijven
Vorige week werd bekend dat het ministerie alsnog aangifte heeft gedaan van het vermoeden van twee ambtsmisdrijven: knevelarij en beroepsmatige discriminatie. De Tweede Kamer drong er al langer op aan daar serieus naar te kijken. De aangifte is niet gericht tegen specifieke personen, het is aan het Openbaar Ministerie om daar onderzoek naar te doen.In de toeslagenaffaire werd van duizenden ouders de kinderopvangtoeslag afgepakt. Zij werden jarenlang ten onrechte beschuldigd van fraude en moesten vaak enorme bedragen terugbetalen. Dat leidde in veel gevallen tot grote financiële problemen. Aan een compensatieregeling wordt inmiddels gewerkt.

Boosheid, angst, schaamte
Maar intussen vult de beklaagdenbank van de toeslagenaffaire zich met ambtenaren, schrijft het FD. ‘Boosheid, frustratie, angst, verbazing, schaamte en nog vele andere emoties’, zag directeur-generaal José Lazeroms vorige week voorbijkomen op het intranet van ‘haar’ Belastingdienst, aldus de krant. Na de aangifte van de staatssecretarissen tegen de eigen Belastingdienst volgden ‘passende maatregelen’ tegen vier directeuren die destijds ‘gezichtsbepalend’ waren. Hen werd gevraagd om terug te treden.

Vogelvrij
'Nu zijn we allemaal vogelvrij', is het gevoel op de werkvloer, zegt FNV-bestuurder Mieke van Vliet tegen de krant die ook een betrokkene citeert: ‘De schrik is zo groot dat we nog niet eens weten wát we voelen.’ Volgens Van Vliet is het vertrouwen ‘nog nooit zo diep gezonken’ en de angst ‘nooit zo groot geweest’. Dat komt met name door de aangifte wegens ‘knevelarij’. Volgens secretaris Paul Soomers van de Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën is het voor de werkvloer nu volstrekt onduidelijk wanneer ‘gewoon je werk doen voor de Nederlandse bevolking’ omslaat in ‘knevelarij’, zegt hij in het FD. ‘Daarmee wordt het onmogelijk om als belastingambtenaar je werk te doen.’ De hoge ambtenaren dringen aan op een parlementaire enquête. FNV Overheid ondersteunt die oproep. Het is volgens de bond tijd dat de medewerkers gehoord worden. ‘Onze leden hebben zich luid en duidelijk uitgesproken dat een externe, onafhankelijke commissie nodig is om de problemen bij de Belastingdienst te doorgronden', aldus Van Vliet.

Onderste steen boven
Ook CNV Overheid noemt de parlementaire enquête het laatste redmiddel om bij de Belastingdienst de onderste steen boven te krijgen en in de toekomst met een schone lei te kunnen beginnen. De vakbond spreekt van een ‘enorme vertrouwensbreuk’ bij slachtoffers, burgers en het merendeel van de medewerkers van de dienst. Alle belastingambtenaren worden door deze affaire zeer geraakt en alleen het zwaarste middel kan ervoor zorgen dat volledig schoon schip wordt gemaakt, aldus de bond. ‘Het aanpakken van de cultuur binnen de dienst kan alleen als er openheid en veiligheid is voor medewerkers’, zegt voorzitter Patrick Fey. ‘Ook al is de aangifte niet tegen individuele ambtenaren gedaan, zij zullen mogelijk tóch in het verdachtenbankje staan. Terwijl de eindverantwoordelijkheid bij de politiek ligt.’ (ANP/Redactie)