Risico dat ‘stille lasten’ zich plotseling voordoen

Omdat gemeenten er alles aan doen om te voorkomen dat voorzieningen als bibliotheken en zwembaden moeten worden gesloten, moeten ze op andere gebieden maatregelen nemen. Door onderhoud en investeringen uit te stellen, bijvoorbeeld. Het risico is dat deze ‘stille lasten’ zich plotseling manifesteren als ‘gemeenten moeten investeren om bestaande voorzieningen te vervangen en/of uitgestelde investeringen alsnog moeten doen’, schrijft minister Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66).

Alles eraan doen

Hoeveel bibliotheken en zwembaden zijn gesloten wegens financiële tekorten bij gemeenten is niet bekend, maar ‘het op grote schaal sluiten van voorzieningen komt op dit moment nog niet voor’, schrijft Ollongren in antwoord op schriftelijke Kamervragen. Wel is duidelijk dat ‘gemeenten er alles aan doen om sluiting van voorzieningen te voorkomen’.

Minimaal 700 miljoen

De Kamervragen komen in reactie op het rapport ‘Gemeenten in de knel’ van Cebeon uit april, waar Ollongren geregeld naar verwijst. Behalve dat de Tweede Kamerleden willen weten welke financiële risico’s de stille lasten met zich meebrengen, willen ze weten wat de omvang is. Die is nog niet duidelijk, maar Cebeon raamde dat het minimaal zou gaan om zo’n 700 miljoen euro. Cebeon waarschuwt verder dat verdere uitholling van voorzieningen in het verschiet ligt.

Directe invloed

Maatregelen als het vooruitschuiven van lasten worden niet meteen gevoeld, maar het zorgt ervoor dat de cijfers een onvolledig beeld geven. Door het uitstellen van investeringen of verlengen van de afschrijvingsduur ontstaat het risico dat er plotseling onvoorziene kosten zijn. Dan moeten gemeenten dekking zien te vinden door te bezuinigen, reserves in te zetten of de lasten te verhogen. ‘Wordt er geen dekking gevonden, dan zal dit een directe invloed hebben op het voorzieningenniveau’, schrijft de minister. ‘Het is onduidelijk wanneer en in welke mate dit zal voorkomen.’

Incidenteel

Het rijk en de gemeenten zijn inmiddels akkoord dat er in 2022 in totaal 1,314 miljard euro extra naar jeugdzorg gaat. Dat is echter wel een incidentele maatregel en geeft gemeenten geen structurele zekerheid. De partijen gaan afspraken maken over maatregelen om tot een houdbaar jeugdstelsel te komen voor op de lange termijn.