Reserves vergroten overlevingskans

Onderzoek onder wethouders financiën

22 procent van al uw collegea moest in de voorafgaande moeilijke periode 2010-2014 vroegtijdig aftreden. Soms vrijwillig, vaak gedwongen door de gemeenteraad.

Bovendien moet je die ‘vrijwilligheid’ vaak tussen haakjes zetten, want het was vaak minder vrijwillig dan men deed voorkomen. Ronald Vuijk heeft in dit proefschrift onderzocht of disfunctioneren hieraan ten grondslag ligt. Dat is een logische verklaring gegeven de rationele keuzetheorie en het staatsrecht. Als de financiële positie van de gemeente verslechtert, dan is de wethouder financiën de eerstverantwoordelijke.

De praktijk blijkt anders. Er bestaat wel een statistisch significant verband tussen de verslechtering van de solvabiliteit van een gemeente en de kans dat de wethouder financiën moet aftreden, maar dat verband is zwak. Dat duidt erop dat andere factoren dan de financiële prestaties wellicht belangrijker zijn voor het kunnen aanblijven.

Aan de hand van vier case-studies – in de gemeenten Woerden, Winsum, Drimmelen en Apeldoorn – probeert Vuijk die additionele verklaringen te vinden. Hij vindt die in de invloed van de omvang van de financiële reserves, het tijdig aankondigen van tegenvallers, de uiterste houdbaarheid van wethouders, de verdeeldheid in de gemeenteraad en het dualisme, en de politieke fragmentatie als gevolg van verkiezingsuitslagen.

Dit leidt tot aanbevelingen. Bijvoorbeeld dat wethouders financiën moeten doen waarvoor zij zijn aangesteld: sturen op de financiële positie. Je moet ook niet wethouder financiën willen worden in een gemeente zonder afdoende financiële reserves, of in een verdeelde coalitie.

In de case-studies blijkt nog een variabele van belang. Normaliter zou je verwachten dat als een wethouder financiën al langer in functie is, hij of zij (meestal een ‘hij’) meer ervaring krijgt, beter inzicht krijgt in wat er gaande is, en daardoor beter gaat functioneren. Hoe langer je ergens zit, hoe meer succesvol je kunt zijn en hoe kleiner de kans dat je gedwongen wordt te vertrekken.

In de praktijk lijkt weer het omgekeerde het geval. De houdbaarheid van een wethouder financiën is beperkt. Op basis van de bevindingen lijkt het verstandig dat die functie niet langer dan twee termijnen door dezelfde persoon wordt ingevuld. Doet u het al anderhalve termijn, stop dan in uw eigen belang na de volgende verkiezingen.

Citaat uit het boek: ‘We concluderen dus dat het er wel degelijk toe doet of de wethouder een goede beleidsprestatie levert’

Wethouder financiën in zwaar weer: pr of prestatie? Ronald Vuijk, Boom Bestuurskunde, 2020, 39 euro